اعتیاد به مواد مخدر،عادت خطرناکی که روان و جسم را زیر پا می گذارد

اعتیاد یک شرایط پیچیده و بیماری روحی است که علی‌رغم تاثیرات مخرب و مضر،  فرد را  مجبور به مصرف موا‌د مخدر می‌کند. تمرکز افراد معتاد (دارای اختلال ناشی از مصرف شدید مواد) در زندگی به مصرف مواد خاص نظیر الکل یا موادمخدر به‌قدری شدید می‌شود که از تمام امور زندگی او پیشی می‌گیرد. این افراد حتی با علم به ­این‌که مصرف مواد برای آن­ها مضر است همچنان به استفاده از موادمخدر ادامه می‌دهند. امروزه شماری از درمان‌های موثر جهت مقابله با اعتیاد موجود بوده و کمک می‌کنند تا افراد معتاد ­بتوانند اعتیاد را ترک و به زندگی عادی و سازنده خود بازگردند.

اعتیاد چیست؟

هیچ فردی مسلما دوست ندارد که معتاد به مواد مخدر شود اما هنگامی که برای اولین­بار موادمخدر مصرف می‌کند ممکن است از احساسی که پیدا می‌کند لذت ببرد. افراد معتاد معتقدند که می‌توانند زمان و میزان مصرف مواد را کنترل کنند اما غافل هستند که مصرف مواد به مرور زمان موجب تغییراتی در مغز آن‌ها می‌شود. افرادی که در ابتدا مواد را صرفا برای داشتن احساس خوب مصرف می‌کنند بعدها فقط برای دستیابی به حالت طبیعی مصرف خواهند کرد. افراد معتاد صرفه نظر از مشکلات ناشی ازاعتیاد در زندگی و تاثیر آن در روابط عاشقانه ممکن است به ­دنبال مواد و مصرف آن باشند. برخی ممکن است دوز بالاتری از موادمخدر را مصرف کنند. موادری که در این قسمت معرفی می‌کنیم از علائم اعتیاد هستند و ممکن است به­ سرعت زندگی شخصی معتاد را تحت تصرف خود درآورند. نیاز به مصرف مواد در برخی افراد که اعتیاد شدید  دارند می‌تواند حتی بر نیاز خوردن و خوابیدن هم اولویت یابد. فرد معتاد در هر لحظه از زندگی خود ممکن است به تهیه و مصرف مواد نیاز داشته باشد. اعتیاد می‌تواند جایگزین بسیاری از علائق گذشته فرد شود. برخی از افراد معتاد ممکن است جهت مصرف مواد مجبور به دروغ‌گفتن یا حتی دزدی شود. اعتیاد نوعی اختلال مغزی طولانی‌مدت است.

• اعتیاد می‌تواند عملکرد مغز را تغییر دهد.
• این تغییرات مغزی می‌توانند مدت‌ها طول بکشند.
• اعتیاد می‌تواند موجب اختلال در رفتار فرد شود. رفتارهایی نظیر دمدمی بودن، از دست ­دادن حافظه و اختلال در فکرکردن و تصمیم‌گیری از نشانه‌های تغییر رفتار در معتاد به مواد مخدر است.

اعتیاد چه احساسی دارد؟

مواد اعتیادآور با کمک انتقال‌دهنده­‌های عصبی ازجمله دوپامین و گابا موجب تحریک مرکز لذت در مغز شده  و احساس خوبی در فرد ایجاد می‌کنند. افرادی که استعداد ژنتیکی دارند مواد اعتیادآور به‌قدری در آن‌ها احساس خوب ایجاد می‌کند که دیگران را هم به مصرف مواد وسوسه می‌کند. احساس لذت و شعف چیزی است که موجب اعتیاد می‌شود. بنابراین اگر شما هم از لحاظ ژنتیکی مستعد هستید مواد اعتیادآور چنان احساس خوبی در شما ایجاد خواهند کرد که جهت دستیابی به لذت بالاتر حاضر خواهید بود تمام عوارض جانبی منفی اعتیاد را تحمل کنید. مواد اعتیادآور احساس متفاوتی را در مغز افراد معتاد و افراد غیرمعتاد ایجاد می‌کنند. به ­همین علت این دو دسته افراد در درک یکدیگر دچار مشکل می‌شوند. مصرف الکل و موادمخدر در افراد غیرمعتاد لذت کمتری ایجاد می‌کند. به همین دلیل یک فرد غیرمعتاد نمی‌تواند درک کند که چرا با وجود این‌که اعتیاد به‌ وضوح موجب از بین رفتن زندگی می‌شود اما یک معتاد همچنان به مصرف مواد ادامه می‌دهد. انکار بخشی بزرگی از اعتیاد است. از آن‌جایی که مواد اعتیادآور احساس خوبی در فرد ایجاد می‌کنند یک معتاد معمولا مشکلات ناشی از اعتیاد را انکار می‌کند. اعتیاد طولانی‌مدت موجب ترک معتاد از جامعه و فعالیت‌­های مورد دلخواه او می‌شود.

آیا اعتیاد یک بیماری است؟

همانطور که ناراحتی‌های قلبی و سرطان بیماری هستند اعتیاد نیز نوعی بیماری است. اعتیاد تنها یک ضعف نیست و فرد معتاد نیز آدم بدی نیست. هر فردی با هر پیشینه‌ای (فقر یا ثروت، تحصیل­ و عدم تحصیل وغیره) ممکن است معتاد شود. بنابراین اعتیاد ممکن است برای هر فردی و در هر سنی رخ دهد اما وقتی فردی از سن کم شروع به مصرف مواد می‌کند خطر آن در سنین بالا افزایش می‌یابد.

علت ابتلای افراد به اعتیاد چیست؟

افراد به دلایل مختلف به اعتیاد و مصرف موادمخدر روی می‌آورند:

• برای داشتن احساس خوب، احساس لذت بالا
• برای داشتن احساس بهتر، نظیر رفع استرس
• برای انجام بهتر کارها، بهبود عملکرد
• کنجکاوی و تحریک دوستان

اعتیاد به الکل و موادمخدر چقدر رایج است؟

10% از افراد به موادمخدر و الکل معتاد هستند. با توجه به این‌که درصد ابتلا به دیابت تقربا 7% است می‌توان گفت که اعتیاد شایع‌تر از دیابت است. اعتیاد از مرزهای اجتماعی و  اقتصادی عبور کرده‌است. طبق ارزیابی‌ها، 10% از معلمان، 10% از لوله­ کش‌ها و 10% مدیران ارشد اجرایی در جامعه معتاد هستند.

تاثیرات

مصرف موادمخدر می‌تواند به فرد معتاد و اطرافیان او ازجمله خانواده، کودکان و حتی نوزادانی که هنوز بدنیا نیامده‌اند آسیب برساند. اعتیاد می‌تواند بدن و مغز را تحت تاثیر قرار دهد. این آسیب‌ها گاهی همیشگی هستند. مصرف مواد می‌تواند منجربه اعتیاد شود. همانطور که قبلا اشاره کردیم اعتیاد بیماری مغزی طولانی‌مدت است. فرد معتاد حتی با علم به این‌که تداوم مصرف مواد می‌تواند مشکل‌ساز باشد قادر به ترک آن نیست. اعتیاد می‌تواند مشکلات زیادی را بوجود آورد:

• درگیری و خشونت در داخل و خارج منزل
• مشکلات مالی
• مواجه‌شدن با مشکل در مدرسه
• مواجه‌شدن با مشکل در محل کار و از دست دادن کار
• مشکل در روابط زناشویی
• سوء استفاده یا غفلت از کودک
• تصادفات رانندگی
• بازداشت و زندان

مصرف موادمخدر و خانواده

اعضای خانواده معمولا به‌دلیل مشکلات ناشی از اعتیاد ممکن است دچار درگیری و نزاع شوند. فرد معتاد ممکن است کارهایی بکند  یا حرف­هایی بزند که موجب ناراحتی همسایه‌ها، دوستان و مایه‌ی شرم خانواده شود. برخی افراد معتاد قبول ندارند که مریض هستند و کارهای آن‌ها قابل کنترل نیست به‌همین دلیل به دنبال درمان نمی‌روند. این افراد اغلب مشکلاتی را که بوجود می‌آورند نمی‌بینند. برخی معتادین دیگر، از مشکلات آگاه هستند اما به‌دلیل این‌که نمی‌دانند چگونه درخواست کمک کنند و یا از ترک مواد می‌ترسند ممکن است ناراحت و سردرگم باشند.

چه چیزی موجب اعتیاد فرد به مواد می‌شود؟

عواملی که احتمال ابتلای فرد را به اعتیاد افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:

اعتیاد چگونه درمان می‌شود؟

درمان‌های موثری برای اعتیاد وجود دارند. شناخت کافی از اعتیاد و مشکلات ناشی از آن اولین گام بهبود است. فرایند بهبود زمانی به تاخیر می‌افتد که فردمعتاد مشکلات اعتیاد را انکار کرده و درک کافی از سوء استفاده مواد و اعتیاد را  ندارد. مداخله دوستان و خانواده‌ی نگران اغلب باعث درمان فرد معتاد می‌شود. یک متخصص بهداشت حرفه‌­ای با ارزیابی دقیق از علائم می‌تواند تشخیص دهد که آیا فرد دچار اختلال ناشی از مصرف مواد شده یا خیر. بیشتر افرادی که دارای چنین شرایطی هستند حتی اگر دچار مشکل حادی باشند می‌توانند از مزایای درمان بهره ببرند. متاسفانه بسیاری از افرادی که می‌توانند از درمان بهره ببرند درخواست کمک نمی‌کنند. از آن‌جایی که اعتیاد می‌تواند بسیاری از جنبه‌های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد اغلب به درمان‌های متعدد نیاز است. در اکثر موارد، مصرف دارو و گروه درمانی یا فرد درمانی از موثرترین اقدامات می‌باشند. رویکردهای درمانی که به بررسی موقعیت‌های فردی، اختلالات سلامت روان و مصرف مواد، مشکلات روانی و اجتماعی می‌پردازد می‌تواند به بهبود پایدار منتهی گردد. هدف از مصرف داروها، کنترل تمایل نیاز به مواد و رفع علائم شدید محرومیت است. درمان کمک می‌کند تا فرد معتاد رفتار و انگیزه­‎های خود را درک کند، اعتماد به­ نفس خود را افزایش دهد، با استرس مقابله کند و سایر مشکلات روحی و روانی خود را درمان کند. درمان‌ها ممکن است شامل:

• بستری‌شدن
• اجتماع درمانی ( محیط‌‌ های کاملا کنترل شده) و خانه‌های ترک اعتیاد
• درمان‌های سرپایی

بسیاری از افراد بر این باورند که گروه‌های حمایتی (نظیر ضدالکلی و ضد موادمخدر) همراه با گروه‌های خانواده ( آل-انان و نار-انان) بسیار موثر هستند.

چرا ترک مواد بسیار دشوار است؟

ترک اعتیاد مستلزم زمان است. اعتیاد می‌تواند این ترس را در دل فرد ایجاد کند که درصورت عدم مصرف چه اتفاقی خواهد افتاد. از آن­جایی که ترک مواد سخت است برخی افراد تا مجبور نشوند اقدام به ترک نمی‌کنند. هنگامی که فردی مواد را ترک می‌کند ممکن است مدتی احساس ناخوشایندی کرده و نیاز شدیدی به مصرف مواد پیدا کند. هنگامی که فرد احساس خیلی بدی دارد معمولا ترک مواد بسیار دشوار خواهد بود. گرچه ترک مواد کار سختی است اما فردمعتاد مجبور نیست این کار را به‌تنهایی انجام دهد. در چنین شرایطی، گروه‌های حمایتی، طرح‌های درمانی و برخی مواقع داروها می‌توانند مفید باشند. فرد معتاد، افرادی را ملاقات خواهد کرد که او را درک کرده و با مشاوره او را تشویق به ترک خواهند کرد. پزشکان با تجویز داروها کمک می‌کنند بیمار کمتر احساس  رنجوری کرده و کمتر به مصرف مواد نیاز داشته باشد. مشاورین آموزش می‌دهند که چگونه با مشکلات زندگی بدون مصرف مواد مقابله کرد. بعد از درمان همچنان به کارهای زیادی نیاز خواهید داشت:

• باید مجددا بیاموزید که چگونه بدون مصرف مواد زندگی کنید.
• باید با مشکلاتی که مصرف مواد در خانواده، شغل، روابط دوستی و پول ایجاد کرده مقابله کنید.
• باید از رفت و آمد به افراد معتاد و از رفتن به مکان‌هایی که در زمان اعتیاد می‌رفتید خوداری کنید.
• باید بدانیم که چه مواردی موجب می‌شوند به فکر مصرف مجدد مواد بیافتیم و از آن‌ها اجتناب کنیم.
• درمان مشکلاتی از قبیل احساس ناخوشایند، نگرانی و مشکلات روحی و روانی که منجربه مصرف مواد می‌شوند.

وسوسه چیست؟

هرعاملی ­که موجب می‌شود فکر مصرف مجدد مواد به ذهن فرد خطور کند وسوسه نام دارد. این عوامل ممکن است مکان، شخص، چیز، بو، احساس و یا موردی باشد که در گذشته اتفاق افتاده و مصرف مواد را برای فرد یادآوری می‌کند. این عامل می‌تواند موردی باشد که معتاد نگران از دست دادن آن است و یا موردی باشد که موجب احساس خوشحالی در فرد شود. افرادی که با اعتیاد به مواد مخدر مبارزه می‌کنند باید از چنین عواملی که ممکن است موجب بازگشت آن‌ها به اعتیاد شده دوری کنند. این شرایط دقیقا شبیه به شرایط افرادی است که به دلیل اختلال تنفسی باید از خاک و دود دوری کنند.

پیشگیری

ترک یا مصرف موادمخدر ممکن است منجر به اوردوز، حوادث، بیماری و یا سایر مشکلات سلامتی شوند. مصرف موادمخدر غیرقانونی و یا موادمخدری که برای فرد تجویز نشدند کیفیت زندگی را مختل می‌کنند. نوع موادمخدر می‌تواند سلامتی، توانایی کار و روابط فرد را تحت تاثیر قرار دهد. درمان‌ها تاثیرگذار هستند. درمان کمک می‌کند تا فرد معتاد از اعتیاد بهبود یابد. بهتر است قبل از تشدید اعتیاد به کمک فرد معتاد شتافت. بیشتر پزشکان عمومی آموزش لازم جهت تشخیص علائم و نشانه‌های احتمالی مشکلات اولیه موادمخدر را گذرانده و می‌توانند با بیمار مشاوره کنند. اما باید گفت که پیشگیری و عدم مصرف مواد بار اول،  بهترین اقدام محافظتی در برابر خطرات ناشی از مصرف موادمخدر است. اولیاء باید بسیار مراقب کودکان خود باشند چراکه حتی فرزندان خوب هم ممکن است گرفتار دام معتاد شوند. برای پیشگیری از بروز اعتیاد در خانواده به موارد زیر توجه داشته باشید:

• دانستن حقایق مربوط به موادمخدر و اعتیاد
• گفتگو با کودکان
• ایمن بودن محیط خانه
• قرار دادن داروها در مکان امن و دور از دسترس کودکان
• دور انداختن داروهایی که نیازی به آن‌ها نداریم. می‌توان موادمخدر را داخل سطل آشغال ریخته و با زباله‌های دیگر ترکیب کرد.
• تمیز کردن و اسپری قوطی‌ها و یا سایر وسایلی که ممکن است بوی موادمخدر داشته باشند.