پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر،از کودکی تا بزرگسالی با مراقبت فردی
پی‌آمدهای خانمان‌برانداز مواد مخدر حد و مرز جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی یا نژادی ندارد. هر ساله هزاران نفر در سراسر جهان، ثروتمند، فقیر، تحصیل کرده، بی‌سواد، مرد، زن و حتی کودکان خردسال به دلیل اعتیاد به مواد مخدر جان می‌بازند و میلیون‌ها نفر قربانی اعتیاد و خشونت ناشی از اعتیاد می‌شوند. عوارض اعتیاد تنها محدود به سلامت جسمی و روانی یا رفاه کلی نمی‌شود، این اختلال مخرب رشد اقتصادی را نیز تحت الشعاع قرار می‌دهد، پایداری سیاسی و اجتماعی را کاهش می‌دهد و امنیت کشورها و ناحیه‌های مختلف جهان را به خطر می‌اندازد. در این حالت بهترین راه برای جلوگیری از این معضلات فردی و اجتماعی، پیدا کردن بهترین راه برای پیشگیری از بروز اعتیاد در نوجوانان، جوانان و بزرگسالان است. در این مسیر، لازم است فرد و اجتماع با هم برای حل این مشکل اقدام نمایند. درست است که برنامه‌های اجتماعی برای پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر و آموزش‌هایی که لازم است در مدارس به کودکان و نوجوانان داده شود بسیار پر اهمیت هستند اما نباید فراموش کرد که مراقبت هر فرد از خودش برای دوری از اعتیاد، اولین و مؤثرترین قدم برای پیشگیری از این معضل آزاردهنده است.
جامعه نهایت سعی خود را می‌کند تا از طریق آموزش از معضل اعتیاد پیشگیری کند، اما اگر فردی در دام اعتیاد افتاده باشد، درمان لازم باید برای پیشگیری از ادامه مصرف و جلوگیری از بروز عوارض جدی انجام شود. شمایی که در حال مطالعه این مقاله هستید نیز احتمالاً از خود می‌پرسید که آیا به طور کامل اسیر مواد مخدر شده‌اید یا خیر. در این شرایط بهتر است که با روش‌های پیشگیری از اعتیاد آشنا شوید تا قبل از آن که در گرداب اعتیاد گرفتار شوید، خود را نجات دهید.
مشاورین کارآزموده ما در کلینیک ترک اعتیاد دکتر شاه محمدی، آماده‌اند تا با استفاده از تجربه‌ای که در زمینه تعامل با بیماران درگیر اعتیاد و خانواده آنها داشته‌اند، به شما کمک کنند تا برای تمامی سؤالات خود درباره اعتیاد، پیشگیری و درمان آن جواب مناسب را پیدا کنید. اگر درگیر اعتیاد هستید یا یکی از عزیزانتان مشکوک به اعتیاد است لازم است هر چه زودتر به متخصص در این زمینه مراجعه کنید تا پیش از بروز عوارض سخت و پیشروی بیماری، درمان آن را آغاز نمایید. برای رزرو وقت مشاوره در کلینیک ترک اعتیاد دکتر شاه محمدی می‌توانید با شماره‌های 02188721329 و 02188662451 تماس حاصل فرمایید
اعتیاد به مواد مخدر چگونه ایجاد می‌شود؟
دهه‌های متمادی است که پژوهشگران سعی می‌کنند تا دلایل افتادن در دام اعتیاد، شامل محرک‌های رفتاری یا ویژگی‌های جذاب مواد مخدر را شناسایی کنند و تشخیص دهند که چرا برخی در برابر اعتیاد آسیب‌پذیر نیستند و هیچ‌گاه دچار این وابستگی مخرب نمی‌شوند. رفتارها و مواد مخدر اعتیادآور یک ویژگی مشترک دارند، این عامل‌ها به طور کلی واکنشی عصبی را برمی‌انگیزند که سیستم پاداش مغز را فعال می‌کند و بیمار معتاد را به مصرف بیشتر ترغیب می‌کند. اگرچه یک علت ریشه‌ای مشخص برای اعتیاد وجود ندارد، بااین حال کارشناسان ترکیبی از عامل‌های مختلف را در سوق دادن افراد به سمت اعتیاد شناسایی کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به قرار داشتن در معرض رفتارها یا مواد مخدر، سابقه خانوادگی اعتیاد، تحمل زندگی پرتنش یا پشت سر گذاشتن سانحه‌های مهم و ویژگی2های روانی، مانند اعتماد به نفس پایین و ویژگی‌های شخصیتی همچون پرخاشگری و تکانشگری اشاره کرد. به علاوه احتمال این که افرادی که به اختلال سوءمصرف مواد مخدر دچار شده‌اند، به عارضه‌های ذهنی نیز مبتلا باشند، بیشتر است. از این وضعیت با اصطلاح اختلال‌های هم‌زمان یا تشخیص دوگانه یاد می‌شود. البته تمام معتادان دچار مشکلات روانی نیستند، اما در مجموع بین این دو همپوشی وجود دارد. همچنین براساس نتایج پژوهش‌های مختلف، اکثر بیماران دچار اختلال سوءمصرف مواد مخدر، رفتارهای اعتیادآور دیگری مانند قمار، وابستگی به بازی‌های ویدئویی، مشکلات غذایی، استفاده نامناسب از اینترنت و رفتار جنسی پرخطر نیز از خود نشان می‌دهند.
عوارض اعتیاد به مواد مخدر
اعتیاد به مواد مخدر می تواند عوارض و اثرات منفی بسیاری به همراه داشته باشد که عبارتند از:
موارد مرگ، بیماری و ناتوانی بیشتر از آن که از عارضه‌های جسمی نشأت بگیرد، ریشه در سوءمصرف مواد دارد. امروزه از هر چهار مورد مرگ، یک مورد ناشی از سوءمصرف مواد مخدر است. بیمارانی که با وابستگی به مواد مخدر دست و پنجه نرم می‌کنند، بیشتر در معرض خطر آسیب‌های تصادفی، سوانح گوناگون، خشونت خانگی، عارضه‌های جسمی و مرگ قرار دارند.
عوارض سوءمصرف مواد مخدر و وابستگی به آنها دامنه گسترده‌ای دارد و اعتیاد تقریباً به تمام اندام‌های بدن آسیب می‌زند. عوارضی که اعتیاد به جسم تحمیل می‌کند، عبارت است از:
- اعتیاد سیستم ایمنی را ضعیف می‌کند و احتمال عفونت را افزایش می‌دهد.
- اعتیاد باعث ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود که از ضربان قلب غیرعادی تا حمله قلبی متغیر است. مخدرهای تزریقی نیز سیاهرگ‌ها را متلاشی می‌کند و به عفونت رگ‌ها و دریچه‌های قلب دامن می‌زند.
- حالت تهوع، استفراغ و دل درد
- اعتیاد کبد را وادار به فعالیت بیشتر می‌کند، آسیب جبران‌ناپذیری به کبد می‌زند یا کبد را از کار می‌اندازد.
- اعتیاد تشنج، سکته مغزی و آسیب‌های گسترده مغزی را به دنبال دارد که باعث بروز مشکلات حافظه، توجه و تصمیم‌گیری، شامل آسیب دائمی مغز و گیجی ذهنی مداوم می‌شود و به این ترتیب تمامی جنبه‌های زندگی را دربرمی‌گیرد.
- اعتیاد تغییراتی کلی را در بدن ایجاد می‌کند که از آن جمله می‌توان به بزرگ شدن سینه مردان، نوسانات شدید در اشتها و افزایش دمای بدن اشاره کرد که به نوبه خود ابتلا به مشکلات گوناگون را در پی دارد.
هرچند مصرف مواد مخدر در ابتدا اختیاری است، اما مواد به تدریج بر شیمی مغز اثر می‌گذارد، این اثرات توانایی مصرف کننده را برای تصمیم‌گیری مختل می‌کند و فرد خود را ملزم به مصرف مواد می‌داند، در نتیجه به تدریج وابستگی به مواد مخدر ایجاد می‌شود.
- تمامی مواد مخدر، شامل نیکوتین، کوکائین و ماری جوانا، بر مدارهای پاداش مغز، یعنی بر بخشی از سیستم لیمبیک اثر می‌گذارند.
- مواد مخدر سیستم پاداش مغز را فریب می‌دهند و باعث آزاد شدن مقدار بسیار زیادی دوپامین می‌شود.
- حجم بالای دوپامین عامل ایجاد نشئگی یا سرخوشی ناشی از مصرف مواد مخدر است.
مشکلات رفتاری ناشی از اعتیاد عبارتند از:
- پارانویا
- پرخاشگری
- توهم
- اختلال در قضاوت
- تکانشگری
- از دست دادن کنترل بر خود
درصدی از بانوان باردار در جهان مواد مخدری مانند ماری جوانا، کوکائین، اکستازی و انواع دیگر آمفتامین‌ها (شیشه) و هروئین را مصرف می‌کنند. مواد مخدر به طور کلی برای بانوان باردار و جنین در رحم‌شان خطرناک است. بعضی مواد باعث می‌شود که نوزاد زودتر از موعد یا با وزن بسیار کم متولد شود یا علائم آزاردهنده خماری را تحمل کند. همچنین مصرف مواد در دوران بارداری نقص‌های مادرزادی یا مشکلات رفتاری و یادگیری را به دنبال دارد. به علاوه مواد گاهی اوقات ناخالصی‌هایی دارد که مصرف آن در دوران بارداری عوارض شدیدی را ایجاد می‌کند. از این گذشته بانوان بارداری که مواد مخدر مصرف می‌کنند، ممکن است مرتکب رفتارهای ناسالمی (مانند سوءتغذیه و برقراری رابطه جنسی ناسالم و ابتلا به عفونت مقاربتی ناشی از آن) بشوند که بارداریشان را به خطر بیاندازد.
با این 7 استراتژی از اعتیاد پیشگیری کنید
در مقوله پیشگیری از اعتیاد عامل‌های خطری وجود دارد که به سادگی قابل تغییر است. این عامل‌های خطر شامل سابقه خانوادگی اعتیاد، شیوه تربیت فرزندان و آسیب‌هایی می‌شود که کودکان و نوجوانان در زندگی خود تحمل کرده‌اند. هرچند یک روش شکست‌ناپذیر برای پیشگیری از اعتیاد وجود ندارد، با این حال راهکارهایی در نظر گرفته شده است که به فرد، با هر نوع سابقه فردی و خانوادگی کمک می‌کند تا از اعتیاد دور بماند. در ادامه به معرفی این راهکارها می‌پردازیم.
مدیریت آسیب‌ها و وقایع گذشته
آسیب‌ها و ناراحتی‌های مربوط به گذشته را به کمک مشاور مدیریت کنید تا وضعیت روانی بهتری پیدا کنید. شرکت در گروه‌های حمایتی، مطالعه کتاب‌های خودیاری و مراجعه به درمانگر کمک می‌کند تا گذشته را پشت سر بگذارید و آینده سالم‌تری را برای خود رقم بزنید.
مراجعه به مشاور و درمانگر
اگر کنترل کافی بر اعمال خود ندارید و بدون فکر و برنامه‌ریزی و شتابزده و نسنجیده عمل می‌کنید، به مشاور مراجعه کنید. پرخاشگر و ضداجتماع بودن، انجام دادن رفتارهای پرخطر یا علاقه به تجربه کردن حس‌های شدید و خارج از کنترل زمینه را برای مصرف الکل و مواد مخدر هموار می‌کند. چنانچه این خصوصیات اخلاقی درباره شما صدق می‌کند، بهتر است به مشاور مراجعه کنید.
دوستان‌تان را با دقت انتخاب کنید
تاثیر دوستان بر تصمیم‌های مهم زندگی در هیچ سنی قابل انکار نیست، برای این که فشار اطرافیان شما را به مصرف مواد ترغیب یا وادار نکند، کافی است از افرادی که مواد مصرف می‌کنند، کناره بگیرید. دسترسی آسان به مواد مخدر یا الکل یکی از مهم‌ترین عامل‌های خطر سوءمصرف مواد و رفتارهای اعتیادآور است.
مصرف را از سنین پایین شروع نکنید
افرادی که نوشیدن مشروبات الکلی یا مصرف مواد مخدر را در سن پایین شروع می‌کنند، بیشتر در معرض خطر اعتیاد قرار دارند. البته منظورمان این نیست که دوری از الکل و مواد مخدر در سنین بالاتر مهم نیست. در سال‌های اخیر مصرف مواد مخدر غیرقانونی و سوءمصرف داروهای آرام‌بخش و خواب‌آور در بین افراد 59 ـ 50 ساله رشد قابل توجهی داشته است.
آگاهیتان را درباره عوارض مصرف مواد مخدر بالا ببرید
شکی نیست که مصرف مواد مخدر خطر از دست دادن شغل، افت تحصیلی و ترک تحصیل، رفتارهای جنسی پرخطر و ابتلا به اختلال‌های روانی ناشی از مصرف مواد را افزایش می‌دهد. اما واقعیت این است که آگاهی از تمامی پی‌آمدهای مخرب اعتیاد می‌تواند تمایل نوجوانان به مصرف مواد و الکل را سرکوب کند.
پیوندهای قوی ایجاد کنید
پیوندهای قوی با مدرسه، اجتماعات مذهبی یا نهادهایی ایجاد کنید که شما را از افتادن در دام اعتیاد مصون نگه می‌دارند. ارتباطات سالم اجتماعی از شما در برابر اعتیاد محافظت می‌کند.
در برنامه‌های گروهی ضدمصرف الکل، دخانیات و مواد مخدر شرکت کنید
نتایج پژوهش‌های متعدد بیانگر تاثیرگذاری و کارآمدی برنامه‌های مداخله زودهنگام در پیشگیری از بروز رفتارهای پرخطر است. اگر به دلیل ترس از خطر ابتلا به اختلال سوءمصرف مواد یا انواع دیگر اعتیاد (مانند اعتیاد به تکنولوژی، بازی‌های ویدئویی، رابطه جنسی پرخطر، قمار یا حتی غذا) در حال خواندن این مقاله هستید، مطمئن باشید که شرکت در این گروه‌های فعال کمک می‌کند تا از اعتیاد دور بمانید.
پیشگیری از اعتیاد در نوجوانان
جوانان با چالش‌های متعددی روبرو می‌شوند، اما کمتر چالشی به اندازه تصمیم‌گیری درباره مواد مخدر و الکل بر زندگی تاثیر می‌گذارد. انتخاب شیوه برخورد با این مواد خانمان‌سوز بر سلامت، تحصیل، روابط، شغل و حتی آزادی شما تاثیر می‌گذارد. برای پیشگیری از اعتیاد به موارد زیر توجه داشته باشید:
از نه گفتن نترسید
گاهی اوقات ترس نادیده گرفته شدن از سوی دوستان یا حتی افرادی که آنها را نمی‌شناسیم، ما را وادار به کارهایی می‌کند که کاملاً به اشتباه بودن آنها واقف هستیم. آنچه که همه آن را انجام می‌دهند، لزوماً صحیح نیست. اجازه ندهید که دیگران به جای شما تصمیم بگیرند. اگر فردی شما را مجبور به انجام دادن کاری می‌کند، که از درست نبودن آن مطمئن‌اید، این حق مسلم شما است که پاسخ منفی به او بدهید، دلایل رد تقاضا یا پیشنهاد ارائه شده را توضیح دهید و خود را از آن شرایط پرخطر نجات دهید.
در انتخاب دوست دقت کنید و تحت فشار هم‌سن و سالان قرار نگیرید
انتخاب دوست یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین انتخاب‌ها است. اگر وارد گروهی شده‌اید که اکثر اعضاء آن به نشئگی حاصل از مصرف مواد و الکل علاقه دارند، بهتر است به فکر دوستان جدیدی باشید. در غیر این صورت ارتباط مداوم با افرادی که نوشیدن الکل، کشیدن ماری جوانا، سوءمصرف داروهای آرام‌بخش یا مصرف مواد مخدر غیرقانونی تفریح مورد علاقه‌شان است، شما را نیز به سمت باتلاق اعتیاد خواهد کشید. به خاطر بسپارید که هیچ عاملی شما را مجبور به ادامه رابطه با چنین گروه خطرناکی نمی‌کند.
با والدین یا افراد بزرگتر دیگر ارتباط برقرار کنید
نوجوانان در سال‌های رشد به شدت به افرادی نیاز دارند که بتوانند به آنان تکیه کنند و با ایشان درباره زندگی و چالش‌های آن و تصمیم درباره الکل و مواد مخدر صحبت کنند. بهره‌گیری از تجربیات ارزشمند دیگران فرصت مناسبی است که ما را از تکرار اشتباهات دیگران و چشم بسته عمل کردن نجات می‌دهد.
از زندگی لذت ببرید و کارهایی را که دوست دارید، انجام دهید، با مواد مخدر و الکل زندگی‌تان را مسموم نکنید
یاد بگیرید که چطور می‌توانید، بدون پناه بردن به الکل یا مواد مخدر از زندگی خود و بودن در کنار خانواده و دوستان لذت ببرید. الکل و مواد شخصیت‌تان را تغییر می‌دهد، توانایی‌هایتان را محدود و زندگی‌تان را پیچیده می‌کند. داشتن یک زندگی کسالت‌بار صرفاً یک بهانه است. همت به خرج دهید، در مدرسه فعال باشید و در فعالیت‌های اجتماعی مانند ورزش، عرصه موسیقی، هنر یا یک کار نیمه وقت شرکت کنید. شرکت در فعالیت‌های داوطلبانه زندگی روشن‌تری را برایتان ترسیم می‌کند.
توصیه‌های والدین درباره الکل و مواد مخدر را جدی بگیرید
از یاد نبرید که جلب اعتماد و احترام والدین در سال‌های رشد و دوران نوجوانی به اندازه در دست گرفتن کنترل زندگی مهم است. اجازه ندهید الکل و مواد مخدر بین شما و والدین‌تان فاصله بیاندازد. صحبت کردن درباره الکل و مواد مخدر با والدین می‌تواند راهگشا باشد.
اطلاعات خود را درباره الکل و مواد مخدر افزایش دهید
به باورهای اشتباه و افسانه‌هایی که دوستان و اینترنت رواج می‌دهند، اکتفا نکنید. زمانی قدرت تصمیم‌گیری صحیح را به دست می‌آورید که در زمینه مورد بحث آموزش دیده باشید. به علاوه بهتر است همان طور که آگاهی خود را بالا می‌برید، دانسته‌های خود را به دوستان و خانواده خود نیز انتقال دهید.
الگو باشید
فراموش نکنید، اعمالتان از حرفهایتان مهم‌تر است. هر فردی مسئول بنا کردن و جهت دادن به زندگی خود است.
برنامه‌ریزی داشته باشید
همان طور که برای مهمانی رفتن یا گردش با دوستان خود برنامه‌ریزی می‌کنید، برای پیشگیری از اعتیاد نیز باید با فکر پیش بروید. باید از خودتان محافظت کنید و باهوش باشید. اجازه ندهید که قربانی اعتیاد دیگری بشوید. مطمئن شوید که فردی را دارید تا بتوانید در هر ساعتی از شبانه‌روز که با مشکلی مواجه شدید، با او تماس بگیرید. خودتان نیز حامی دوستان‌تان باشید.
نظرات خود را آزادانه بیان کنید و کنترل زندگی خود را به دست بگیرید
مسئولیت زندگی، سلامت و ایمنی خودتان را به عهده بگیرید. نظرات‌تان را درباره مواد مخدر با دوستان و اطرافیان خود در میان بگذارید و دیگران را نیز به مسئول و صادق بودن تشویق کنید.
کمک بگیرید
اگر خود یا یکی از عزیزانتان در دام اعتیاد به مواد مخدر یا الکل افتاده‌اید، تردید نکنید و کمک بگیرید. این دلگرمی را به خود بدهید که تنها نیستید.
پیشگیری از اعتیاد با ورزش
ورزش همان طور که در قسمت های قبل نیز به ان اشاره شد، یکی از مواردی است که نقش مهمی هم در ترک و هم در پیشگیری از اعتیاد داشته باشد. صرف وقت برای انجام ورزش در رشته های مختلف، افراد را از روی آوردن به اعتیاد مصون می‌دارد. توان و قدرتی که ورزش به فرد ورزشکار می‌دهد با اعتیاد نمی‌توانند کنار همدیگر قرار گیرند. اگر به عنوان والدین، از بابت بروز اعتیاد در فرزندتان نگران هستید، می‌توانید به ورزش نیز به عنوان یک راه حل برای پیشگیری از اعتیاد فکر کنید.
"کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است"
