روش ترک اعتیاد با متادون، درمان دارویی مؤثر برای رفع عوارض خماری

بیش از ۵۰ سال است که از متادون به عنوان روش ترک اعتیاد استفاده می‌شود و تحقیقات نشان داده است که بهترین روش برای درمان اعتیاد در افراد آلوده به مواد مخدر و رفع وابستگی به آن است. تحقیقات بارها نشان داده است در صورتی که متادون توسط نهادهای خدماتی، اجتماعی روانی و دستورالعمل‌های مناسب مورد استفاده قرار بگیرد یک روش‌ ایمن و موثر در ترک محسوب خواهد شد. درمان با متادون باعث کاهش مصرف مخرب مواد مخدر و مضرات آن می‌شود و ریسک اختلالاتی مانند ایدز، هپاتیت، تورم بافت‌های بدن، عفونت حاصل از استفاده از وسایل غیر استریل برای تزریق و رفتارهای مجرمانه برای بدست آوردن مواد مخدر را کاهش می‌دهد. تحقیقات نشان داده است که درمان با متادن می‌تواند باعث بهبود وضعیت عمومی بیمار و کاهش علائم روانی حاصل از ترک اعتیاد، بیکاری و مشکلات اجتماعی و خانوادگی شود.

چه افرادی بیشتر در معرض ریسک اعتیاد به مواد مخدر قرار دارند؟

بدن و مغز افراد مختلف با هم تفاوت دارد و واکنش بدن آنها به مواد مخدر متفاوت است. برخی از بیماران احساس سرخوشی اولیه حاصل از مصرف را دوست دارند و سعی می‌کنند با مصرف مواد بیشتر این حالت را دوباره تجربه کنند. برخی دیگر از این حالت نفرت دارند و هرگز دوباره آن را امتحان نمی‌کنند همه افرادی که از مواد مخدر استفاده می‌کنند با آن اعتیاد پیدا نخواهند کرد اما اعتیاد به مواد مخدر در همه افراد و در هر سنی ممکن است رخ دهد اما برخی از موارد می‌توانند ریسک اعتیاد را افزایش دهند که در ادامه به عوامل محرک اشاره خواهد شد:

سابقه خانوادگی

ژن‌های بدن مسئول نیمی از رفتارهای شما هستند در صورتی که والدین یا یکی از اعضای خانواده شما به الکل یا مواد مخدر اعتیاد دارد شما نیز در معرض خطر اعتیاد قرار خواهید داشت زنان و مردان به طور برابر در دام اعتیاد گرفتار می‌شوند.

استفاده از مواد مخدر در سنین پایین

مغز کودکان همواره در حال رشد و تکامل است و مصرف مواد مخدر می‌تواند بر این روند تاثیر منفی بگذارد بنابراین مصرف مواد مخدر در کودکی می‌تواند به اعتیاد در دوران بزرگسالی دامن بزند.

اختلالات ذهنی

اگر شما دچار افسردگی، مشکل نقص توجه و نگرانی دائمی هستید، بیشتر در معرض خطر اعتیاد قرار دارید و ممکن است از مواد مخدر به عنوان روشی برای بهبود حال خود استفاده کنید.

مشکلات ارتباطی

 اگر شما درون مشکلات خانوادگی رشد کرده و ارتباط نزدیکی با والدین یا خویشاوندان خود نداشته باشید، بیشتر از دیگران در معرض خطر اعتیاد قرار دارید.

روش‌های درمان اعتیاد

درمان اعتیاد به مواد مخدر به صورت یک رویداد معجزه مانند رخ نخواهد داد. درمان موثر این بیماری پیچیده به یک روش چند وجهی نیاز دارد. در بخش زیر به برخی از روش‌های درمان اعتیاد اشاره خواهد شد:

• ارزیابی وضعیت ذهنی و جسمانی بیمار
• سم زدایی
• درمان فردی یا گروهی
• شرکت در گروه‌های حمایتی
• برنامه جامع مراقبتی پس از درمان

بهترین طرح درمانی طرحی است که بر اساس نیازهای ویژه بیمار تهیه شده باشد. شما و مشاورین درمانی خود باید نوع و زمان مناسب برای برنامه درمانی بر اساس شرایط فعلی، به آن نیاز دارید و مواردی که باید در برنامه مراقبت پس از ترک اعتیاد لحاظ شوند را در نظر بگیرید.

نوع برنامه درمانی

اولین تصمیمی که باید در راستای ترک اعتیاد بگیرید این است که آیا قصد دارید در مراکز ترک اعتیاد بستری شوید یا آن که ترجیح می‌دهید در برنامه درمانی سرپایی شرکت کنید. در صورتی که سوء مصرف مواد مخدر به اعتیاد مزمن به مواد مخدر تبدیل شده باشد بهتر است در برنامه درمانی ترک اعتیاد و بستری شدن در مرکز مربوطه شرکت کنید و از طرح جامع درمانی و مشاوره کمک بگیرید. در صورتی که اعضای خانواده و دوستان شما می‌توانند در منزل از شما حمایت کنند طرح درمان در منزل نیز می‌تواند بهترین روش برای ترک اعتیاد محسوب شود. در این حالت نیز شما از خدمات درمانی و مشاوره مورد نیاز در طول روز بهره خواهید گرفت و طول درمان خود را در منزل تکمیل خواهید کرد.

طول درمان

متخصصان عقیده دارند که طول درمان در برنامه جامع ترک اعتیاد باید حال حداقل یک ماه باشد. زیرا چند هفته طول می‌کشد تا مواد مخدر از سیستم بدن خارج شود. پس از آنکه سم زدایی جسمانی انجام شد، رفتار درمانی شروع می‌شود. ممکن است بر اساس شرایط فعلی و میزان اعتیاد به مواد مخدر به یک برنامه درمانی ۶۰ تا ۹۰ روزه نیاز داشته باشید.

متادون چیست؟

متادون مواد مخدری است که در طول جنگ جهانی دوم توسط پزشکان آلمانی تولید شد. سپس در ایالات متحده برای درمان دردهای شدید مورد استفاده قرار گرفت. امروزه پزشکان از متادون به عنوان بخشی از طرح درمان اعتیاد به هروئین و مسکن‌های مخدر استفاده می‌کنند. مکانیسم اثر متادون شبیه مورفین است و می‌توانید آن را در قالب قرص، پودر یا محلول متادون مصرف کنید اما باید مصرف آن تحت نظر پزشک انجام شود. افرادی که بدون مجوز پزشک از متادون استفاده می‌کنند به تزریق آن می‌پردازند که این امر باعث شده است در معرض بیماری‌هایی مانند ایدز قرار بگیرند. اگرچه مصرف متادن نسبت به سایر انواع مخدرها ایمن‌تر است پزشک باید از نزدیک بر روند مصرف متادن نظارت داشته باشد زیرا ممکن است مصرف متادون باعث اعتیاد به آن شود.

درمان اعتیاد با متادون

همانطور که قبلاً اشاره کردیم سالیان زیادی از متادون برای درمان اعتیاد به هروئین و مسکن‌های مخدر استفاده می‌شود در صورتی که متادون تحت نظر پزشک مصرف شود هیچ گونه خطری ندارد و به شما کمک می‌کنند اعتیاد خود را ترک کنید و مجدداً زندگی همراه با آرامش را شروع کنید باید برای کسب نتایج جامع در برنامه جامع دارو درمانی که شامل مشاوره و حمایت اجتماعی است شرکت کنید.

مکانیسم اثر متادون به چه صورت است؟

متادون نحوه پاسخ دهی مغز و سیستم عصبی به درد را تغییر می‌دهد و علائم دردناک حاصل از خماری را کاهش داده و اثر شادی آور داروهای مخدر از قبیل هروئین، مرفین، کدئین، و مخدرهای مانند اکسی کدون و هیدرو کدون را قطع می‌کند. معمولاً متادون در قالب قرص محلول و مایع به بیمار داده می‌شود که روزی یکبار از آن استفاده کند. تسکین درد حاصل از مصرف متادن حدود ۴ تا ۸ ساعت طول می‌کشد. مصرف متادون در دوزهای بالا به ویژه در افرادی که به هروئین اعتیاد دارند، بسیار موثر است و به آنها کمک می‌کند بتواند طرح درمان خود را ادامه بدهند. متادون نیز همانند همه داروهای که در دارو درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند به عنوان بخشی از طرح جامع درمان که شامل مشاوره و شرکت در برنامه‌های حمایت اجتماعی است به بیمار داده می‌شود میزان موفقیت درمان با متادن در افرادی که در برنامه درمان با متادون شرکت می‌کنند بیشتر از برنامه‌های سم زدایی در کوتاه مدت است. سم زدایی و تغییر ساختار شیمیایی مغز بیش از ۲۱ تا ۱۸۰ روز طول می‌کشد، بنابراین بازگشت به اعتیاد پس از سم زدایی یک مسئله شایع است.

چگونه بیمار می‌تواند متادون دریافت کند؟

اگر قصد دارید از متادون برای ترک اعتیاد استفاده کنید باید تحت نظر متخصص ترک اعتیاد قرار بگیرید و به مصرف متادون بپردازید پس از یک دوره پایداری (بر اساس میزان پیشرفت و مطابقت بدن با دوز دارو)، پزشک به شما اجازه می‌دهد در فواصل بین دو مراجعه در منزل به مصرف متادون بپردازید طول درمان با متادون در افراد مختلف متفاوت است و حداقل طول درمان با متادن باید ۱۲ ماه باشد در برخی از بیماران فرایند درمان به چند سال نیز می‌رسد. حتی اگر بیمار احساس کند که آمادگی لازم برای قطع درمان با متادون را دارد باید این فرآیند به صورت تدریجی انجام شود تا از خماری پیشگیری گردد. پزشک قبل از اتخاذ این تصمیم همه موارد ضروری را در نظر می‌گیرد.

ایمنی متادون

متادون می‌تواند باعث اعتیاد شود بنابراین باید طبق دستور پزشک مصرف شود این مسئله در بیمارانی که مجاز به استفاده از متادون در منزل هستند و نیازی به مصرف دارو تحت نظر پزشک در یک برنامه درمانی ترک اعتیاد ندارند، اهمیت زیادی دارد. داروی متادون معمولاً بر اساس نیاز بیمار تجویز می‌شود بنابراین بیمار نباید از داروی خود به دیگران بدهد. بیمار باید همه موارد مربوط به سابقه پزشکی خود را در اختیار پزشک قرار دهد تا پزشک از ایمن بودن مصرف متادون برای او اطمینان حاصل کند. زیرا مصرف برخی از داروها با متادن تداخل دارد و می‌تواند باعث بروز بیماری‌های قلبی شود حتی پس از آنکه تاثیر متادون از بین رفت ترکیبات فعال آن تا مدت زیادی در بدن باقی خواهد ماند بنابراین مصرف بیش از حد متادون باعث اوردوز می‌شود. رعایت نکات زیر می‌تواند به کسب نتایج بهتر کمک کند.

• هرگز از متادون بیش از مقدار تجویز شده استفاده نکنید و همیشه از آن را سر ساعت مصرف نمایید، در صورتی که یک دوز از دارو را فراموش کردید یا احساس کردید دوز مصرفی تاثیری نداشته است از مصرف دوز بیشتر متادون خودداری کنید.
• از مصرف نوشیدنی‌های الکلی در هنگام مصرف متادون خودداری کنید.
• در هنگام مصرف متادون از رانندگی کردن خودداری کنید.
• در صورتی که مقدار زیادی متادون مصرف کرده‌اید یا مشکوک به اوردوز هستید با اورژانس تماس بگیرید.
• متادون را دور از دسترس کودکان قرار دهید.
• متادون را در دمای اتاق و دور از نور آفتاب قرار دهید.
• در صورتی که تاریخ انقضای متادن به پایان رسیده است از استعمال آن خودداری کنید.

 عوارض جانبی مصرف متادون

باید به عوارض جانبی متادون توجه ویژه شود زیرا گاهی اوقات بیمار نیاز به اقدامات پزشکی فوری دارد. باید در صورت بروز موارد زیر از مصرف متادون خودداری کرده و فوراً با پزشکی و مرکز اورژانس تماس بگیرید:

• مشکل در تنفس یا سطحی بودن تنفس
• احساس بی حالی یا سبکی سر
• بروز راش پوستی، تورم صورت، لب، زبان، یا گلو
• احساس درد در قفسه سینه
• بالا بودن تعداد ضربان قلب
• احساس گیجی یا توهم

مراقبت‌های پس از درمان

معمولا در طرح درمانی ترک اعتیاد از یک برنامه مراقبتی جامعه پس از درمان استفاده می‌شود که باید پس از تکمیل برنامه درمان و ترک اعتیاد دنبال شود. یک برنامه مراقبتی عالی شامل موارد زیر است:

• تداوم مشاوره
• شرکت در یک یا چند گروه حمایتی
• در صورت لزوم انجام خدمات درمانی پزشکی

سوالات متداول

 چند مورد از سوالات رایجی که در زمینه ترک اعتیاد به کمک متادون مطرح می‌شوند عبارتند از:

آیا استفاده از متادون در زمان بارداری و شیردهی مجاز است؟

زنان باردار و زنانی که شیر می‌دهند می‌توانند به صورت ایمن از متادون استفاده کنند. هنگامی که یک خانم باردار دچار خماری حاصل از سوء مصرف مواد مخدر می‌شود، رحم منقبض شده و باعث سقط جنین یا زایمان زودرس خواهد شد. قابلیت متادون در پیشگیری از علائم خماری به زنان باردار کمک می‌کند بتوانند اعتیاد خود را کنترل کنند و از عوارض و خطرات حاصل از خماری بر جنین خود پیشگیری کنند. درمان با متادون در دوران بارداری باعث بروز مشکلات مربوط به نقص مادرزادی نمی‌شود اما ممکن است برخی از نوزادان پس از تولد دچار خماری شوند. این مسئله به معنای اعتیاد نوزاد نیست معمولاً خماری نوزاد چند روز پس از تولد شروع می‌شود اما در برخی از نوزادان این مسئله حدود ۲ تا ۴ هفته پس از تولد آغاز خواهد شد مادرانی که به کودک شیر می‌دهند نیز می‌توانند از متادون استفاده کنند. تحقیقات نشان داده است که مزایای شیردهی به نوزاد بیشتر از تأثیرات ورود مقدار کمی متادون درون شیر است. در صورتی که بیمار به قطع کردن متادون در دوران بارداری و شیردهی فکر می‌کند باید در این خصوص با پزشک خود مشورت نماید.

آیا در تست اعتیاد به مواد مخدر متادون نشان داده خواهد شد؟

استفاده از متادون باعث مثبت شدن تست اعتیاد نمی‌شود و باید از تست مخصوص برای تشخیص وجود متادون درون سیستم بدن استفاده کرد. بنابراین افرادی که در حین درمان از مواد مخدر استفاده می‌کنند، ای موضوع در آزمایشات مخصوص سوء مصرف متادون مشخص خواهد شد.

آیا مصرف متادون باعث اختلال در توانایی بیمار برای رانندگی می‌شود؟

در صورتی که متادون بر اساس مقدار تجویز شده مصرف شود هیچ مشکلی در توانایی بیمار برای رانندگی ایجاد نخواهد کرد. تحقیقات نشان داده است بیمارانی که به صورت متعادل از متادون استفاده می‌کنند عملکرد طبیعی دارند و از هماهنگی چشم‌ها، واکنش بدن، توجه و دقت و واکنش مناسب در شرایط اورژانسی برخوردار هستند.