اعتیاد و وابستگی حاد به مصرف مشروبات الکلی، تاثیر آن بر روان و جسم

وابستگی به الکل که گاهی با عنوان الکلیسم (alcoholism) خوانده می‌شود یکی از جدی‌ترین مشکلات نوشیدن مشروبات الکلی است که دلالت بر تمایل شدید و غیرقابل کنترل به نوشیدن الکل دارد. نوشیدن الکل نقش مهمی در زندگی روزمره افراد الکلی دارد چراکه که می‌تواند منجربه تقویت تحمل فیزیکی (نوشیدن مقدار زیاد الکل بدون ظاهر شدن مسمومیت) یا بروز علائم ترک شود. وابستگی به الکل درجات مختلفی دارد و همیشه وابستگی به مشروبات الکلی در سطح بالا نیست. به عبارتی باید گفت، افرادی که اغلب شب‌ها در هفته یک بطری شراب را با دوست خود می‌نوشند و یا همیشه بعد از کار عادت به نوشیدن الکل دارند شدیدا به الکل وابسته هستند و سلامتشان درمعرض خطر است. هر فردی ممکن است به الکل وابسته شود. اگر فردی احساس کند که بدون نوشیدن مشروبات الکلی نمی‌تواند احساس آرامش و لذت داشته باشد از لحاظ روانشناختی به الکل اعتیاد دارد. لازم به ذکر است که وابستگی به الکل می‌تواند به صورت فیزیکی هم باشد. به عنوان مثال هنگامی که سطح الکل خون کم می‌شود علائمی نظیر تعریق، لرزش و حالت تهوع در فرد بروز می‌کند.

انواع مختلف اختلال‌های الکلی چیست؟

مشکلات مرتبط با مصرف الکل در سه عنوان زیر دسته بندی می‌شوند:

سوء مصرف الکل

سوء مصرف الکل شامل بسیاری از رفتارهای مضر ازجمله شراب‌خواری، رانندگی در حالت مستی و یا نوشیدن الکل و انجام فعالیت‌های دیگر است. وقتی فردی عواقب منفی ناشی از نوشیدن مشروبات الکلی را تجربه می‌کند درحقیقت به حوزه سوء مصرف الکل وارد شده است. با وجود این‌که سوء مصرف الکل همیشه منجربه اعتیاد به شراب نمی‌شود اما می‌تواند نشانه‌ای از مراحل اولیه اختلال باشد. هنگامی که سوء مصرف موجب اختلال در کار، تحصیل، تعهدات اجتماعی شده و یا منجربه رفتارهای بی‌پروا در رانندگی یا نوشیدن مشروبات می‌شود و در نهایت علی‌رغم عواقب موجب تمایل شدید به نوشیدن در فرد می‌شود باید به صراحت گفت که سوء مصرف به سرعت در حال پیشرفت به اعتیاد است.

اعتیاد به الکل

بین سوء مصرف الکل و اعتیاد به الکل یک تفاوت وجود دارد. اعتیاد به الکل شرایطی است که در آن فرد علی‌رغم اطلاع از عواقب منفی ناشی از نوشیدن قادر به ترک آن نیست. میل غیرقابل کنترل به نوشیدن مشروبات الکلی، افزایش محدودیت‌های خودخواسته، تمایل به نوشیدن علی‌رغم اطلاع از عواقب منفی فیزیکی، روانی و اجتماعی و عدم توانایی در ترک الکل همه از نشانه‌های اعتیاد به الکل هستند. علاوه‌بر این، هنگامی که فردی به الکل وابسته می‌شود تحمل و یا ترک ممکن است رخ دهد. به عبارت دیگر، تمایل زیاد به نوشیدن الکل یا تجربه علائم ناشی از ترک در هنگام عدم مصرف همه از علائم اعتیاد فیزیکی به الکل هستند.

اختلال وابستگی به الکل

وابستگی به الکل درحقیقت به وابستگی فیزیکی به الکل اشاره دارد و با تحمل الکل و سندروم ترک الکل تعریف می‌شود. سندروم ترک الکل که می‌تواند بسیار خطرناک باشد زمانی رخ می‌دهد که یک معتاد تصمیم به ترک الکل دارد و یا میزان مصرف الکل را به شدت کم می‌کند. علائم خفیف سندروم ترک الکل شامل لرزش و اضطراب و حاد آن شامل تشنج و جنون الکلی می‌باشد. این علائم ممکن است هفته‌ها طول بکشند. جنون الکلی عارضه‌ای است که منجربه سردرگمی، افزایش ضربان قلب و تب می‌شود. میزان مرگ و میر در بین افرادی که به دلیل جنون الکلی جان خود را از دست می‌دهند تقریبا بین 1% تا 5% است. سندروم ترک از لحاظ پزشکی برای معتادانی که وابستگی شدید به الکل دارند می‌تواند خطرناک و جدی باشد. بنابراین هنگامی که این افراد تصمیم به ترک الکل می‌گیرند باید تحت مراقبت‌های پزشکی باشند.

نگاه اجمالی به اعتیاد در مقابل وابستگی

اعتیاد به شراب ممکن است بدون وابستگی هم رخ دهد اما وابستگی به الکل درواقع شدیدترین نوع اعتیاد به الکل است. البته این موضوع درخصوص تمام اعتیادها صدق نمی‌کند. در این قسمت به‌طور کلی تفاوت بین اعتیاد و وابستگی به الکل را شرح می‌دهیم.

اعتیاد می‌تواند بدون وابستگی رخ دهد

یک فرد برای معتاد شدن لزومی ندارد از لحاظ فیزیکی به الکل یا سایر مواد وابسته باشد. در چنین مواردی اعتیاد بیشتر جنبه روانشناختی دارد. به‌عبارتی با وجود این که بدن نیازی به مواد ندارد و بدون آن هم می‌تواند زندگی کند اما مغز نمی‌تواند خود را متقاعد کند و هر کاری می‌کند تا به خواسته خود برسد. فرایند تمامی اعتیادها، به عنوان مثال اعتیاد به روابط جنسی و یا قمار بسیار نادر هستند اما با این وجود هیچ وابستگی فیزیکی در آن‌ها وجود ندارد.

وابستگی می‌تواند بدون اعتیاد رخ دهد

وابستگی به الکل همیشه با اعتیاد در ارتباط است. اما درخصوص برخی از داروها به ویژه داروهای تجویزی وابستگی فیزیکی با تحمل و تجربه ترک همراه است و ممکن است بدون تمایل غیرقابل کنترل و رفتارهای ناسازگار مرتبط با اعتیاد رخ دهد.

دلایل و علل اعتیاد به مشروبات الکلی چه می‌تواند باشد؟

معمولا عوامل مختلفی موجب می‌شوند یک فرد به الکل وابستگی پیدا کند. وابستگی به الکل می‌تواند ریشه در خانواده داشته باشد. این ناهنجاری تا حدودی به عواملی نظیر ژن، نگرش خانواده به الکل و محیطی که فرد زندگی می‌کند بستگی دارد. حوادث استرس‌زا ازجمله از دست دادن عزیزان و یا از دست دادن شغل از مواردی هستند که انگیزه نوشیدن الکل را در یک فرد ایجاد کرده و درنهایت منجر به وابستگی به الکل می‌شوند. افرادی که به الکل وابسته هستند بیشتر از سایر افراد در معرض اختلالات روانپزشکی نظیر افسردگی، اضطراب، اختلال استرس بعد از آسیب، روانپریشی و سوء مصرف هستند. برخی مواقع افراد با نوشیدن الکل سعی می‌کنند علائم را کاهش دهند (خوددرمانی). اما ناگفته نماند که مصرف الکل در دراز مدت، به دلیل تخریب تعادل شیمایی مغز موجب تشدید چنین اختلالاتی می‌شود. برخی افراد بر این باورند که در روانشناسی، شخصیتی به نام شخصیت اعتیادی وجود دارد که منجربه اعتیاد به الکل می‌گردد. اما هنوز شواهد زیادی برای اثبات چنین فرضیه‌ای وجود ندارد.

برخی از نشانه‌های سوء مصرف الکل و یا وابستگی

برخی از رفتارهایی که نشانه سوء مصرف الکل هستند شامل:

•  نوشیدن الکل در صبح، مستی برای مدت طولانی یا نوشیدن تنهایی
•  تغییر در نوع نوشیدنی، به‌عنوان مثال تغییر آب‌جو یا شراب به ویسکی یا الکل سفید با این تصور که موجب کمتر نوشیدن و یا مانع نوشیدن می‌شود.
•  احساس گناه بعد از نوشیدن
•  بهانه تراشی برای نوشیدن الکل و یا پنهان کردن نوشیدن به طرق مختلف ازجمله خرید از مغازه‌های مختلف
•  فراموشی هنگام نوشیدن (از یاد بردن چیز به خصوص)
•  نگرانی از کمبود الکل برای شب یا آخر هفته

عوارض و تاثیرات مصرف الکل چیست؟

اعتیاد به الکل می‌تواند عوارضی برای سلامت جسم و روان فرد داشته باشد که عبارتند از:

تاثیرات وابستگی به الکل بر بدن

وابستگی به الکل می‌تواند منجربه شماری از مشکلات سلامتی جدی شود. از خطرات وابستگی به الکل می‌توان به افزایش فشارخون، سکته مغزی، بیماری‌های قلبی مرتبط با الکل و بیماری‌های کبدی ناشی از مصرف الکل اشاره نمود. نوشیدن طولانی مدت الکل به کبد آسیب می‌رساند. طبق ارزیابی‌های به عمل آمده، از هر 10 نفر مبتلا به بیماری کبد الکلی ( زمانی که کبد به دلیل سوء مصرف الکل آسیب می‌بیند) 7 نفر وابستگی به الکل دارند.

وابستگی به الکل می‌تواند منجر به مشکلات بهداشت روانی شود

اضطراب، افسردگی و احساس خودکشی در افرادی که به الکل وابسته هستند بیشتر مشاهده می‌شود. دلیل این امر این است که نوشیدن منظم الکل می‌تواند موجب تخریب انتقال دهنده‌های عصبی در مغز شود. این انتقال دهنده‌ها نقش عمده‌ای در توانایی ذهنی دارند. وابستگی به الکل می‌تواند در روابط با همسر، خانواده و دوست تاثیر گذارد. افراد معتاد به الکل اغلب نمی‌توانند کار خود را به خوبی انجام دهند. تداوم این امر برای مدت طولانی ممکن است منجربه از دست دادن کار و درنهایت مشکلات مالی شود. این مشکلات می‌توانند به بروز افسردگی و اضطراب در فرد کمک کنند. الکل می‌تواند موجب پرخاشگری در فرد شود. اگر فردی الکل را برای بهبود وضعیت روحی و روانی مصرف نماید ممکن است وارد چرخه معیوب شود. اگر فرد معتاد احساس می‌کند که نوشیدن الکل موجب اختلال در بهداشت روانی او شده و از طرفی قادر به ترک آن نیست بهتر است به یک متخصص مراجعه نماید. در چنین شرایطی توصیه می‌شود به پزشک و یا مراکز ترک اعتیاد مراجعه نمایید. الکل می‌تواند موجب پرخاشگری بیشتر در فرد شود.

چگونه خطر وابستگی به الکل را کاهش دهیم؟

ایجاد وقفه‌های منظم بهترین روش برای کاهش خطر وابستگی به الکل است. نوشیدن منظم الکل تحمل بدن به الکل را افزایش می‌دهد. تحمل پاسخ فیزیولوژیکی بدن به هر نوع مواد اعتیادآور است. به عبارتی هرچه الکل و یا هر مواد اعتیاد آور دیگر بیشتر مصرف شود بدن بدون مسمومیت نیاز بیشتری پیدا خواهد کرد. نوشیدن منظم الکل موجب تولید آنزیم‌های خاصی در کبد می‌شود که الکل را تجزیه می‌کنند. نوشیدن الکل به مدت چند هفته و یا چند ماه موجب می‌شود سطح این آنزیم ها افزیش یافته و درنهایت تحمل بدن بیشتر شده و برای دریافت همان تاثیرات به مقدار بیشتر الکل نیاز داشته باشد. سیستم‌های مغز نیز ممکن است نسبت به الکل وابسته شوند. این بدین معناست که یک فرد بعد از نوشیدن مقدار زیاد الکل می‌تواند تعادل خود را حفظ کرده و راحت راه برود. درحقیقت مغز با این شرایط سازگار شده و روز بعد سلول‌های مغز به الکل نیاز خواهند داشت. علائم ترک با نشانه‌هایی از قبیل اضطراب و دلهره رخ می‌دهد. در چنین شرایطی فرد برای رهایی از اضطراب و دلهره به الکل روی می‌آورد. هنگامی که فردی اغلب روزها را الکل می‌نوشد از لحاظ فیزیلوژیکی به الکل وابسته می‌شود. ایجاد وقفه در چرخه نوشیدن الکل بهترین روش برای امتحان و مهار این نوع وابستگی است. این کار از عادت کردن بدن به الکل پیشگیری کرده و کمک می‌کند تا تحمل بدن کمتر و یا دوباره تنظیم شود.

ترکیب الکل با موادمخدر

علائم و نشانه‌های الکل و همچنین تاثیرات طولانی و کوتاه مدت سوء مصرف الکل همیشه به صورت مجزا رخ نمی‌دهند. درحقیقت شماری از مردم الکل را با موادمخدر ترکیب و مصرف می‌کنند. هدف از این کار، ترکیب تاثیرات ناشی از الکل و موادمخدر و دستیابی به حالت سرمتی و شور وشعه بیشتر است. اما حقیقتی که این افراد نادیده می‌گیرند این است که این کار نه تنها موجب سرمستی بیشتر نمی‌شود بلکه می‌تواند منجربه تاثیرات اعتیادآور به شماری از عوارض جانبی منفی شود. برای اطمینان باید خاطر نشان کرد که عواقب ناشی از ترکیب الکل با مواد مخدر بسیار خطرناک و کشنده است.