مبارزه با میل روانی بازگشت به اعتیاد و جلوگیری از لغزش و عود اعتیاد
اعتیاد می‌تواند کشمکشی مداوم برای بسیاری از افراد باشد، حتی پس از اتمام یک برنامه درمان شدید بازگشت‌های دوره‌ای به اعتیاد غیرمعمول نیستند. پس از آن، برنامه‌ریزی برای پیشگیری از بازگشت به اعتیاد برای حفظ پاکی بلند مدت بسیار مهم است. در ساده‌ترین حالت، عود اعتیاد زمانی رخ می‌دهد که شما از استفاده از مواد مخدر برای هر دوره زمانی خودداری کرده‌اید و سپس دوباره از آن استفاده می‌کنید. این استفاده ممکن است پرهیز کوتاه مدت یک زمانی باشد، که اغلب به عنوان لغزش نامیده می‌شود و یا ممکن است یک زیاده‌روی باشد که شامل استفاده از مواد مخدر در مقادیر زیادی و یا بارها و بارها باشد. در هر دو حالت، عود بیماری به این معنی نیست که شما نمی‌توانید در مسیر بهبودی قرار گیرید. با این حال، ممکن است نشان دهنده این باشد که مشکلات زمینه‌ای به طور موثری مدیریت نشده‌اند یا اینکه شما می‌توانید از دوباره متعهد شدنتان برای پاکی بهره‌مند شوید.
شش ماه اول بهبودی زمانی است که درصد زیادی از عود اعتیاد رخ می‌دهد، مطالعات نشان می‌دهند که بین 66 تا 80 درصد موارد عود در 6 ماه اول پس از درمان رخ می‌دهند. عودها می‌توانند با تغییرات ایجاد شده از قبل به مغز در طول مصرف داروهای فعال یا با تجربه احساس ناراحتی، درد، استرس یا ترکیبی از این عوامل، برانگیخته شده یا تحت تاثیر قرار گیرند. با در نظر داشتن این موضوع، ایجاد یک برنامه پیشگیری از عود مواد مخدر جامد قبل از اینکه درمان بستری را ترک کنید، گام کنشگرای مهمی برای محافظت از پاکی شما است.
اگر تصمیم بر ترک اعتیاد گرفته‌اید یا در این لحظه در حال طی کردن فرآیند درمان اعتیاد خود هستید، توصیه می‌شود در اسرع وقت به مشاور مراجعه کرده و برای پیشگیری از بازگشت به اعتیاد، برنامه‌ریزی کنید تا با آموزش‌های لازم و مناسب شانس پاک ماندن خود را بعد از ترک افزایش دهید. برای رزرو وقت مشاوره با مشاورین باتجربه در این حوزه در کلینیک ترک اعتیاد دکتر شاه محمدی، می‌توانید با شماره‌های 02188721329 و 02188662451 تماس حاصل فرمایید.
10 تا از شایع‌ترین موارد عود اعتیاد
شایع ترین مواردی که باعث عود اعتیاد می‌شوند عبارتند از:
- علائم ترک اعتیاد (اضطراب، حالت تهوع، ضعف فیزیکی)
- علائم ترک حاد (اضطراب، کج خلقی، نوسانات خلقی، خواب ضعیف)
- خودپایی ضعیف (مدیریت استرس، خوردن، خوابیدن)
- افراد (دوستانی که مصرف کننده‌ی قدیمی هستند)
- مکان‌ها (جایی که مواد مخدر مصرف می‌کردید یا مواد مخدر می‌خریدید)
- چیزها (که بخشی از مصرف مواد شما بوده یا یادآور مصرف شما هستند)
- احساسات ناراحت کننده (گرسنگی، عصبانیت، تنهایی، خستگی)
- روابط و رابطه‌ی جنسی (اگر هر چیزی اشتباه باشد، می‌تواند پر از پریشانی باشد)
- انزوا (به شما زمان زیادی می‌دهد که با افکار خود تنها باشید)
- غرور و اعتماد بیش از حد (فکر می‌کنید که شما مشکل اعتیاد به مواد مخدر یا الکل ندارید.
مراحل بازگشت به اعتیاد و تکنیک‌های جلوگیری از آن در هر مرحله
عود اعتیاد یک دوره‌ی عمل است، یک اتفاق نیست. برای درک پیشگیری از عود مجدد، شما باید مراحل عود را درک کنید. بازگشت به اعتیاد، هفته‌ها یا حتی ماه‌ها قبل از رخ دادن عود فیزیکی شروع می‌شود. مراحل بازگشت به اعتیاد عبارت‌اند از:
لغزش عاطفی
در بازگشت عاطفی، شما راجع به استفاده از مواد فکر نمی‌کنید. اما احساسات و رفتارهایتان شما را برای ایجاد یک عود احتمالی در آینده آماده می‌کنند. نشانه‌های بازگشت عاطفی عبارتند از:
- اضطراب
- عدم تحمل
- عصبانیت
- حالت دفاعی داشتن
- نوسانات خلقی
- کناره‌گیری
- درخواست کمک نکردن
- نرفتن در اجتماع و میتینگ‌ها
- عادات غذا خوردن ضعیف
- عادات خوابیدن ضعیف
علائم بازگشت عاطفی و احساسی به اعتیاد همچنین علائم ترک شدید هستند. اگر متوجه ترک شدید شدید، اجتناب از بازگشت آسان‌تر است، زیرا مرحله اولیه عود، ساده‌ترین راه برای عقب نشینی است. در مراحل بعد، کشش عود بیشتر می‌شود و ترتیب رویدادها سریعتر حرکت می‌کنند.
پیشگیری زودهنگام از عود اعتیاد
پیشگیری از عود در این مرحله به این معنی است که شما در عود عاطفی و تغییر رفتار خود هستید. قبول کنید که تنها هستید و به خودتان یادآوری کنید که درخواست کمک کنید. تشخیص دهید که شما مضطرب هستید و تکنیک‌های آرامش و ریلکسیشن را تمرین کنید. تشخیص دهید که عادات خواب و خوردنتان شما را به گمراهی می‌کشاند و از خودتان مراقبت کنید. اگر رفتار خود را در این مرحله تغییر ندهید و در مرحله عود عاطفی بیش از حد طولانی زندگی کنید، خسته خواهید شد و هنگامی که شما خسته هستید، می‌خواهید فرار کنید، که این امر شما را به سمت عود روحی یا روانی می‌برد.
مهم‌ترین چیزی که می‌توانید برای جلوگیری از عود و وسوسه اعتیاد در این مرحله انجام دهید مراقبت بهتر از خودتان است. فکر کنید که چرا مواد مخدر مصرف می‌کنید. شما از مواد مخدر یا الکل برای فرار، ریلکس شدن یا آرامش یا پاداش دادن به خودتان استفاده می‌کنید. بنابراین وقتی که از خود مراقبت نکنید دوباره به اعتیاد باز می‌گردید و موقعیت‌هایی را ایجاد می‌کنید که از نظر ذهنی و احساسی طاقت فرسا هستند، و باعث می‌شوند بخواهید فرار کنید. به عنوان مثال، اگر شما از خودتان مراقبت نکنید عادات خوردن و خوابیدن ضعیف داشته باشید، احساس خستگی می‌کنید و می‌خواهید فرار کنید. اگر رنجش‌ها و ترس‌های خود را از طریق نوعی روش تمدد اعصاب دفع نکنید، به حدی می‌رسند که در زیر پوست خود احساس ناراحتی خواهید کرد. اگر درخواست کمک نکنید، احساس تنهایی خواهید کرد. اگر هر یک از این شرایط برای مدت طولانی ادامه پیدا کنند، شما شروع به فکر کردن در مورد مصرف خواهید کرد. اما اگر از خودتان مراقبت کنید، می‌توانید از رشد این احساسات دوری کرده و از بازگشت به اعتیاد اجتناب کنید.
لغزش روانی
در لغزش روانی یک جنگ در ذهن شما وجود دارد. بخشی از میل شما به مصرف کردن است و بخشی از میلتان به مصرف نکردن. در مرحله اولیه لغزش روانی، شما فقط از روی بیکاری در مورد مصرف فکر می‌کنید. اما در مرحله آخر شما به طور قطعی در مورد مصرف فکر می‌کنید. علائم لغزش روانی عبارتند از:
- فکر کردن در مورد افراد، مکان‌ها و چیزهایی که با آنها مصرف می‌کردید.
- فریبنده و پر زرق و برق کردن مصرف در گذشته
- دروغ گفتن
- وقت گذراندن با دوستانی که قبلا با آنها مصرف می‌کردید.
- خیال بافی کردن در مورد مصرف
- فکر کردن در مورد عود مجدد
- برنامه‌ریزی بازگشت به اعتیاد پیرامون برنامه‌ریزی‌های افراد دیگر
هرچه کشش اعتیاد قوی‌تر شود، گرفتن تصمیم‌های مناسب نیز سخت‌تر می‌شوند.
روش‌هایی برای مقابله با انگیزش‌های روحی برای بازگشت به اعتیاد
تکنیک‌های مختلف برای جلوگیری از بازگشت به اعتیاد در این مرحله عبارت‌اند از:
وقتی که در مورد مصرف مواد فکر می‌کنید، فانتزی این است که شما می‌توانید مصرف خود را در این زمان کنترل کنید. شما تنها یک نوشیدنی خواهید داشت. اما گذشته را از یاد نبرید. یکبار نوشیدن منجر به نوشیدن بیشتر می‌شود. روز بعد با احساس ناامیدی بیدار خواهید شد. ممکن است روز بعد قادر به متوقف کردن وسوسه‌تان برای بازگشت به اعتیاد نباشید، و گرفتار همان دوره‌ی ناپسند و خطرناک خواهید شد. هنگامی که گذشته را از یاد نبرید، مصرف زیاد جذاب به نظر نمی‌رسد. یک انگیزش روحی رایج این است که می‌توانید با مصرف مواد رها شوید، زیرا اگر دوباره به اعتیاد روی آورید کسی متوجه نخواهد شد. شاید همسرتان برای آخر هفته از شما دور است یا شما سفر هستید و از او دورید. این زمانی است که اعتیاد شما تلاش خواهد کرد تا شما را متقاعد سازد که مشکلی بزرگ ندارید و واقعا به منظور خوشحال کردن همسر خود یا برای کارتان قصد بهبودی و ترک دارید. گذشته را از یاد نبرید. عواقب منفی که قبلا دچار شده‌اید و عواقب بالقوه‌ای که در صورت بازگشت دوباره به اعتیاد پیش رو دارید را برای خودتان یادآور شوید. اگر می‌توانید مصرف خود را کنترل کنید، اکنون باید این کار را انجام دهید.
با دوست، پشتیبان یا شخصی که در حال بهبودی است تماس بگیرید. حال و اوضاع‌تان را با او در میان بگذارید. جادوی در میان گذاشتن این است که از دقیقه‌ای که شروع به صحبت در مورد آنچه که فکر و احساس می‌کنید، میل شما شروع به ناپدید شدن می‌کند. آنها مثل قبل بزرگ به نظر نمی رسد و احساس تنهایی نمی‌کنید.
هنگامی که به مصرف کردن فکر می‌کنید، سر خودتان را گرم کنید. با دوستتان تماس بگیرید. سر قرار بروید. بلند شوید و پیاده‌روی کنید. اگر تنها با میل خودتان آنجا نشسته‌اید و کاری انجام نمی‌دهید، شما به میلتان به بازگشت روحی به اعتیاد مجال رشد می‌دهید.
بیشتر تمایلات معمولا کمتر از 15 تا 30 دقیقه دوام دارند. هنگامی که میل به مصرف دارید، شبیه به یک حس ابدی احساس می‌شود. اما اگر بتوانید خودتان را مشغول کنید و کارهایی که باید انجام دهید را انجام دهید، این احساس به سرعت از بین می‌رود.
فکر نکنید که می‌توانید تا ابد پرهیزگار بمانید. این یک تفکر شما را فلج می‌کند. این تفکر حتی برای افرادی که برای مدت زمان طولانی در بهبودی به سر می‌برده‌اند نیز فشارآور است. این اصطلاح One day at a time، به این معنی است که باید اهداف خود را با قدرت احساسیتان تطبیق کنید. هنگامی که احساس قدرت می‌کنید و انگیزه‌ای به مصرف ندارید، به خودتان بگویید که هفته‌ی بعد یا ماه بعد مصرف نخواهید کرد. اما هنگامی که شما در حال مبارزه هستید و میل شدیدی به مصرف دارید، و آن زمانها اغلب اتفاق می‌افتد، به خودتان بگویید که امروز و یا 30 دقیقه دیگر مصرف نمی‌کنم. بهبودی‌تان را در ابعاد کوچک انجام دهید و با فکر کردن به خیلی دورتر به خودتان آسیب نزنید.
ریلکسیشن بخش مهمی از پیشگیری از عود مجدد اعتیاد است، زیرا هنگامی که عصبی و هیجان زده هستید، به جای انجام کاری که جدید و درست است، چیزی که اشتباه است انجام می‌دهید. هنگامی که عصبی هستید همان کار اشتباهی که قبلا انجام داده‌اید را تکرار می‌کنید. هنگامی که آرام هستید، بهتر می‌توانید تغییر کنید.
لغزش فیزیکی
هنگامی که شما شروع به فکر کردن راجع به بازگشت به اعتیاد می‌کنید، اگر از بعضی از تکنیک‌های ذکر شده در بالا استفاده نکنید، زمان زیادی طول نمی‌کشد تا از آنجا به لغزش فیزیکی برسید و به سمت برای مصرف بروید، به عنوان مثال با دلالتان برای داروهای مخدر، کوکائین یا ماری جوانا تماس می‌گیرید. در این مرحله، متوقف کردن روند بازگشت به اعتیاد سخت است. اینجا جایی نیست که تلاش‌های خود را روی بهبودی متمرکز کنید، بلکه هدف دستیابی به خودداری و پرهیز از طریق یک نیروی خشن و بی‌رحم است. اما این بهبودی نیست. اگر نشانه‌های هشدار دهنده‌ی اولیه‌ی عود را تشخیص دهید و علائم ترک حاد را درک کنید، قبل از اینکه دیر شود، می‌توانید خودتان را دریابید.
نکاتی برای جلوگیری و به حداقل رساندن عود اعتیاد
عود اعتیاد پس از تکمیل درمان به این معنی نیست که درمان شکست خورده است یا حتی بازگشت به درمان شدید قطعا ضروری است. با این حال این حاکی از این است که بازگشت به نوعی درمان لازم است. اگر عود اعتیاد و وسوسه اعتیاد رخ دهد، باید اقدامات لازم برای کاهش شدت و مدت زمان عود انجام شود. اغلب، یک مدل درمان یا روش متفاوت ممکن است برای جلوگیری از ادامه یا پیشرفت عود اعتیاد معقول و قابل توصیه شود. شناختن این که استرس عامل رایجی برای عود اعتیاد است و یادگیری نحوه مدیریت و تشخیص عوامل استرس‌زای بالقوه و حفظ خلق و خوی می‌تواند کمک کند. در زیر برخی از نکات مفید برای کاهش یا اجتناب از عود اعتیاد وجود دارد:
- به اندازه کافی بخوابید.
- رژیم غذایی متعادل با شکر تصفیه شده کم و سرشار از پروتئین و کربوهیدرات‌های پیچیده بخورید.
- به طور منظم ورزش کنید.
- روش‌های کل‌گرا را برای کنترل استرس به طور طبیعی مانند یوگا و مدیتیشن در نظر بگیرید.
- از مصرف کافئین اجتناب کنید.
- در تمام جلسات درمان و مشاوره شرکت کنید.
- به یک گروه پشتیبانی بپیوندید و به صورت منظم در جلسات شرکت کنید.
- هر داروی تجویز شده یا مکمل را همانطور که دستور داده شده است مصرف کنید.
- یک ارزیابی پزشکی و روانی کامل برای اطمینان از اینکه هر گونه اختلالات مشترک نیز مدیریت می‌شود، انجام دهید.
- از افراد، مکان‌ها یا چیزهایی که با مصرف قبلی مواد مخدر یا مصرف الکل مرتبط هستند جلوگیری کنید.
- افراد مثبت و مشوق را دور خودتان جمع کنید.
- کارهای خلاقانه‌ای مانند نقاشی، مجسمه سازی، نوشتن، رقصیدن و یا بازی انجام دهید.
- از دیگران کمک بگیرید ولی متکی به خودتان باشید و سعی کنید از دیگران بیش از حد انتظار نداشته باشید.
- ذهنتان را مشغول کنید.
- هنگامی که به کمک نیاز دارید، درخواست کمک کنید.
از عهده‌ی عود برآمدن
در حالی که داشتن برنامه پیشگیری از بازگشت به اعتیاد مهم است، پاکی را تضمین نمی‌کند. در واقع بازگشت به اعتیاد اغلب به عنوان بخش طبیعی بهبودی در نظر گرفته می‌شود. حتی اگر شما این را بدانید، وقتی برای بازگشت به اعتیاد وسوسه می‌شوید، ممکن است توسط احساس گناه، شرم، ناامیدی، خشم، یا ترس سرکوب شوید. اگر این احساسات به درستی کنترل نشوند، عود می‌تواند تبدیل به یک برگشت کامل به مصرف منظم مواد مخدر شود. در عوض، سعی کنید بازگشت به اعتیاد را به عنوان یک سیگنال ببینید که می‌توانید از درمان اضافی برای حمایت از تلاش‌های بهبودی خود استفاده کنید. شما همچنین می‌توانید دریابید که یک مشکل سلامت روان زمینه‌ای پاکی شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند به درمان آن کمک کند. در هر صورت، سعی نکنید به تنهایی مدیریت کنید. سعی در ایجاد ارتباط کرده و در صورت نیاز درخواست کمک کنید. با کمک درمانگر و گروه حمایتی، مجدداً به پاکی خود متعهد می‌شوید، کشمکش‌های خود را در میان می‌گذارید و در صورت نیاز به دنبال یک برنامه‌ی درمانی می‌گردید. مدیریت عواقب بعدی بازگشت به اعتیاد دشوار است، اما برای کمک به طبیعی کردن تجربه شما و ترغیب شما برای پاک شدن و پاک ماندن پشتیبانی در دسترس است. این کمک می‌کند که به خود یادآوری کنید مهم نیست که تا چه حد همه چیز استرس آور می‌شود یا زندگی چقدر بد به نظر می‌رسد، اما مزایای خودداری از استفاده از مواد مخدر بیشتر از تسکین کوتاه مدتی است که با استفاده‌ی مجدد از آنها بدست می‌آورید. بهبودی یک فرایند طولانی مدت است و هوس‌ها، خطر برگشت و عدم اطمینان به تدریج برطرف می‌شوند. برنامه پیشگیری از برگشت به معنی یافتن روش‌های جدیدی برای کنار آمدن با زندگی و همه چیزهایی که همراه با آن است، می‌باشد.
