اعتیاد در فرزندان نوجوان:علل، علائم و نحوه ی ترک
نوجوانی دوران کشف و تجربه چیزهای جدید و خطر کردن است. تمام این تغییرات رشدی نوجوان را در جهتی مثبت هدایت می‌کند، اما گاهی این کنجکاوی بهای گزافی دارد و افتادن در دام افراد ناباب، سختی‌های زندگی خانوادگی یا قربانی سانحه شدن، نوجوان بی‌گناه را در راهی پرخطر قرار می‌دهد که به سوء مصرف مواد مخدر منجر می‌شود. امروزه بسیاری از نوجوانان به راحتی به مواد مخدر و الکل دسترسی دارند، البته امتحان کردن مواد شیمیایی لزوماً به معنای معتاد شدن نوجوانان نیست. با این حال والدین باید در صورت مشاهده تغییرات ناگهانی در رفتار یا شخصیت فرزندشان هوشیار باشند، چرا که این موارد می‌تواند علامت مصرف مواد مخدر باشد.
شایع‌ترین مواد مخدر رایج در میان نوجوانان
در کل نوجوانان به هر مخدری که در دسترسشان باشد، گرایش دارند. مواد مخدری که بیشترین مصرف را در بین نوجوانان دارند عبارتند از:
ماری جوانا
مصرف کنندگان ماری جوانا معتقدند که این مخدر در آنها ایجاد آرامش می‌کند. شیوه مصرف این ماده دستخوش تحولات قابل توجهی شده است. امروزه نوجوانان ماری جوانا را نه فقط به صورت سیگار، بلکه به صورت خوراکی، قرص و بخوری نیز مصرف می‌کنند.
آدرال
آدرال برای بیماران دچار اختلال بیش‌فعالی کم‌تمرکزی (ADHD) تجویز می‌شود تا سطح توجه و تمرکز بیمار افزایش یابد و شدیدتر شود. مصرف آدرال بیشتر در دبیرستان‌ها و پردیس‌های دانشگاهی رواج دارد، چون این اعتقاد وجود دارد که آدرال عملکرد درسی را بهبود می‌دهد.
ماری جوانا مصنوعی
ماری جوانا مصنوعی، اسپایس یا K2 حاوی THC (ماده فعال موجود در ماری جوانا) نیست، اما اثر سرخوشی و آرامش‌بخشی آن مانند ماری جوانا است. مصرف ماری جوانای مصنوعی حملاتی روانی را ایجاد می‌کند که با گیجی، پارانویا و اضطراب شدید همراه است.
داروی سرفه
بسیاری از داروهای سرفه تجویزی و بدون نسخه حاوی مسکن مخدر کدئین است. مصرف بیش از حد روبیتوسین باعث می‌شود که مقدار کدئین در خون نوجوان مصرف کننده به شدت افزایش یابد.
ویکودین
ویکودین مسکن قوی و اعتیادآوری است که غالباً برای بیمارانی که در بیمارستان بستری شده‌اند و نیاز به جراحی دارند، تجویز می‌شود. نوجوانانی که به لحاظ پزشکی نیازی به ویکودین ندارند، این دارو را برای حس سستی و تفکرات مغشوش و سرخوشی موقت حاصل از آن مصرف می‌کنند. 4.4 % از دانش آموزان سال‌های آخر دبیرستان حداقل یک بار در سال ویکودین مصرف می‌کنند.
مواد توهم‌زا
مصرف مواد توهم‌زا باعث می‌شود که مصرف کننده چیزهایی غیرواقعی ببیند. قارچ سیلوسایبین یا قارچ جادویی، سالویا و LSD محبوب‌ترین مواد توهم‌زا در میان نوجوانان است که آنان را به سفری غیرواقعی می‌فرستد.
اکستاسی (MDMA)
ماده مخدر MDMA هیجانی کاذب را در فرد ایجاد می‌کند. چون مقدار ماده شیمیایی سروتونین در مغز به سرعت افزایش و پس از آن ناگهان کاهش می‌یابد، مصرف کننده پس از این سرخوشی دچار افسردگی می‌شود. MDMA مخدری است که به وفور در کنسرت‌ها و جشنواره‌های موسیقی مصرف می‌شود. حدود 3.6 % از دانش‌آموزان سال‌های آخر دبیرستان این ماده را حداقل یک بار در سال مصرف می‌کنند.
کوکائین
سال‌ها است که کوکائین ماده مخدر محبوب کلوب‌ها است و به نظر نمی‌آید که رقبای جدید بتوانند آن را از میدان به در کنند. نوجوانان سراسر دنیا به مصرف کوکائین گرایش دارند، چون این مخدر انرژی را به طور موقت افزایش و محدودیت‌ها را کاهش می‌دهد و به این ترتیب نوجوانان می‌توانند مدت بیشتری بیدار بمانند و در مهمانی‌ها شرکت کنند.
نوجوان و مشروبات الکلی
هرچند مصرف مواد مخدر در نوجوانان جنبه تفریحی دارد و هر از گاه برای تجربه احساس سرخوشی یا پیشرفت در درس‌ها به ماده مخدر روی می‌آورند، با این حال الکل ماده‌ای است که مصرف آن بسیار متداول است. مشروبات الکلی به نوجوانان کمک می‌کند تا حالت تدافعی خود را کنار بگذارند و راحت‌تر با هم سن و سالان خود ارتباط برقرار کنند. اما شکی نیست که معایب الکل بر مزایای آن می‌چربد. هر ساله شمار زیادی از جوانان زیر 21 سال در اثر اوردوز و تصادف‌ها و سوانح ناشی از مصرف الکل و مستی جان خود را از دست می‌دهند.
دلیل گرایش نوجوانان به مواد مخدر
سرسختی و لجبازی دوره نوجوانی مثال زدنی است. یک دلیل مشخص برای روی آوردن نوجوانان به مواد مخدر یا مشروبات الکلی وجود ندارد، با این حال می‌توان دلایل زیر را برای گرایش نوجوانان به این مواد مضر برشمرد.
فشار هم‌سن و سالان
بخش عمده‌ای از آسیب‌های دوران نوجوانی از تقلیدپذیر بودن نوجوانان و میل آنان به تقلید رفتار اطرافیانشان سرچشمه می‌گیرد. برای مثال اگر دوستان فرزندتان به مصرف شربت سرفه روبیتوسین گرایش داشته باشند، احتمال دارد که فرزندتان نیز بخواهد مصرف این ماده مخدر را تجربه کند.
ترقی اجتماعی
مخدرهایی که احساس اعتماد به نفس و قدرت را در مصرف کننده القاء می‌کنند، برای نوجوانان خجالتی و گوشه‌گیر جذابیت دارند.
مشکلات تحصیلی
مشکلات تحصیلی تاثیر قابل توجهی بر روحیه کودکان دارد. گاهی اوقات نوجوانان تحت فشار تحصیلی احساس می‌کنند که برای پیشرفت در درس‌هایشان به جز مصرف موادی مانند آدرال چاره دیگری ندارند.
رفتار والدین
اگر والدین یا اعضاء خانواده الکل یا مواد مخدر مصرف کنند، کودک این پیام را دریافت می‌کند که مصرف این مواد اشکالی ندارد.
کسالت
اگر فرد نوجوان از زندگی خود لذت نبرد و در روند زندگی مشارکت داده نشود، هیجان را در تجربیات جدیدی همچون مصرف مواد جستجو خواهد کرد. سوء مصرف مواد روشی ساده برای وقت گذرانی است.
اختلال‌های همزمان
اکثر نوجوانانی که با اضطراب یا افسردگی دست و پنجه نرم می‌کنند، سعی می‌کنند مشکلات روحی خود را با سوء مصرف مواد کنترل کنند.
عوارض سوء مصرف مواد
عوارض ناشی از مصرف مواد مخدر دامنه گسترده‌ای دارد و از افت تحصیلی تا گوشه‌گیری و انزوا و آسیب‌های جسمی جدی را شامل می‌شود. پس از ترک اعتیاد بعضی از این عوارض برطرف می‌شود، اما متاسفانه بسیاری از این عوارض دائمی است. هر مخدری پی‌آمدهای خاص خود را دارد، با این حال بعضی از مخدرها عوارض مشابهی دارند.
عوارض جسمی سوء مصرف مواد
مواد مخدر بدن را نابود می‌کند و بیشترین آسیب را به نوجوانی می‌زند که هنوز در حال رشد است. شایع‌ترین عوارض جسمی ناشی از اعتیاد به مواد مخدر عبارت است از:
- آسیب دیدن کبد
- حمله قلبی
- فشار خون بالا
- عفونت ریه
- بیماری کلیوی
- کما
- ضعیف شدن سیستم ایمنی
- علائم حیاتی غیرطبیعی
عوارض روحی سوء مصرف مواد مخدر
عوارض اعتیاد در نوجوانان به مواد مخدر فقط جسمی نیست و روح و ذهن نیز در این بین آسیب می‌بیند. مصرف مواد مخدر مشکلات روحی و ذهنی زیر را به دنبال دارد:
- کاهش عملکرد ذهن به دلیل از بین رفتن سلول‌های مغزی
- افسردگی و اضطراب
- اعتیاد و وابستگی به مواد
- خشونت
- پارانویا
- پسیکوز
- تشدید بیماری‌های روحی موجود
عوارض اجتماعی سوء مصرف مواد
اعتیاد در نوجوانان به مواد مخدر پی‌آمدهای اجتماعی زیر را به دنبال دارد:
- از دست دادن دوستان
- افت درسی
- از دست دادن شغل
- مشکلات قانونی
- تغییرات شخصیتی
- مشکلات مالی
نشانه‌های سوء مصرف مواد
همان طور که عوارض مواد مخدر با هم یکسان نیست، نشانه‌های اعتیاد در نوجوانان به یک مخدر نیز با دیگری متفاوت است. با این حال علائم و نشانه‌هایی وجود دارد که در اکثر نوجوانان معتاد به مواد مخدر مشاهده می‌شود:
- گشاد شدن مردمک چشم یا قرمز شدن چشم
- دمدمی مزاجی
- تغییرات شخصیتی یا رفتاری
- بی‌علاقه شدن به عادت‌های معمول
- دروغگویی
- دوره‌های بیش‌فعالی شدید
- مدرسه گریزی یا مشکلات تحصیلی
- بی‌حالی
- دزدی
- استفاده از بخور یا عطر برای پوشاندن بوی مواد
- عصبانی بودن
البته به خاطر بسپارید که بعضی از این علائم، مانند دمدمی مزاجی و بی‌حالی، لازمه دوران بلوغ است. بنابراین باید دقت داشته باشید که آیا علاوه این علائم اعتیاد در نوجوانان، دیگر موارد اشاره شده نیز وجود دارد یا خیر.
قطع مصرف مواد به منظور جلوگیری از اعتیاد
چنانچه مصرف مواد مخدر در دوران نوجوانی ترک نشود و تا بزرگسالی ادامه یابد، خطراتی مهمی سلامت مصرف کننده را تهدید خواهد کرد و حتی ممکن است به مرگ وی منجر شود. بنابراین مصرف مواد باید قبل از آن که تبدیل به اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر شود، کنار گذاشته شود. صداقت و صراحت شرط موفقیت است. بدون این که فرزندتان را به خاطر مصرف مواد قضاوت یا سرزنش کنید، از او بخواهید که دلایل مصرف مواد و نظرات خود را درباره این کار بگوید. به فرزندتان تذکر دهید که مصرف مخدر در خانه ممنوع است، همچنین عوارض مخرب مخدرها را برای او توضیح دهید. از همه مهم‌تر فرزندتان را قانع کنید که سلامت و رفاه او دلیل این ممنوعیت است. شکی نیست که سلامت و موفقیت فرزندتان خواسته قلبی شما است، اما پرخاشگری و سوء مصرف مواد مانع بزرگی بر سر راه رشد و بالندگی فرزندتان است که باید با درایت و خونسردی آن را از پیش پای او بردارید.
برنامه‌های توانبخشی اعتیاد در نوجوانان
اگر مشکل اعتیاد فرزندتان از کنترلتان خارج شد، روش‌های مختلفی برای کمک به شما وجود دارد. رویکردهای متعددی درباره بازپروری و درمان سوء مصرف مواد در نوجوانان وجود دارد. ازآنجایی که دوران بهبود و ترک هر بیمار مختص وی طراحی می‌شود، باید شرایط خانوادگی خود را با مشاور در میان بگذارید تا تصمیم درستی برای برنامه بازپروری اتخاذ شود.
بازپروری سرپایی
در برنامه‌های بازپروری و ترک اعتیاد سرپایی نیازی به بستری شدن بیمار نیست و مصرف کننده حمایت و درمان لازم را به صورت روزانه دریافت می‌کند. اکر فرزندتان به نظارت مستمر نیاز ندارد و مشکلی برای رفت و آمد روزانه به مرکز ندارد، این نوع بازپروری مناسب وی است. برنامه‌های سرپایی نیز مانند برنامه‌های 12 مرحله‌ای می‌تواند مفید باشد، اما مسلماً پشیتبانی و مراقبت آن به اندازه درمان بستری نیست.
بازپروی بستری
اعتیاد هیولای قدرتمندی است که گاهی لازم است برای از بین بردن آن، در مراکز درمانی مخصوص بستری شد. چنانچه مدت زیادی است که فرزندتان مواد مصرف می‌کند، از روش‌های دیگر ترک اعتیاد در نوجوانان نتیجه نگرفته‌اید یا اعتیاد آن‌قدر پیشرفت کرده است که زندگی روزمره فرزندتان را تحت الشعاع قرار داده است، بهترین راه بهره‌گیری از برنامه‌های بازپروری و ترک اعتیاد در نوجوانان بستری است.
برنامه 12 مرحله‌ای
برنامه 12 مرحله‌ای یکی از روش‌های درمان ترک اعتیاد در نوجوانان است. اگر فرزندتان در مراکز درمانی ترک اعتیاد بستری شده است و در حال حاضر پیشگیری از مصرف دوباره مواد نگرانی اصلیتان است، جلسات پس از ترک اعتیاد روش موثری برای بازداری است. در این جلسات هر شرکت کننده با یک حامی ارتباط برقرار می‌کند که مسئول پشتیبانی و مراقبت از وی است.
