رژیم غذایی مناسب ترک اعتیاد: ویتامین، پروتئین، چربی، کربوهیدرات و فیبر

تغذیه مناسب حال انسان را نیز بهتر می‌کند، چرا که مواد مغذی انرژی بدن را تامین می‌کند، بافت‌های اندام‌های مختلف را تقویت و ترمیم می‌کند و سیستم ایمنی بدن را نیز قوی‌تر می‌کند. از آنجایی که در دوران اعتیاد معمولاً اندام‌های حیاتی بدن به دلیل سوء مصرف الکل یا مواد مخدر آسیب می‌بیند، تغذیه‌ی سالم، مواد مغذی‌ را که وجودشان برای ترمیم بافت‌های آسیب دیده ضروری است به بدن می‌رساند. تغذیه نقش مهمی در وضع روانی دارد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که تغییر رژیم غذایی ساختار مغز را هم از نظر شیمیایی و هم از نظر روانی تغییر می‌دهد و بر رفتار نیز اثر می‌گذارد. به علاوه مصرف بعضی غذاها باعث افزایش تولید انتقال دهنده‌های عصبی اصلی مانند سروتونین می‌شود که روحیه را بهبود می‌دهد. بنابراین در زمان ترک اعتیاد باید غذاهایی خورده شود که وضعیت جسمی و روحی بیمار را بهتر کند، رژیم غذایی مقوی کمک می‌کند تا بدن مواد مغذی لازم را برای ترمیم آسیب‌دیدگی‌ها دریافت کند و عملکرد بهتری ارائه دهد، از طرفی تغذیه سالم و مناسب خلق و خو و سلامت عمومی بیمار را ارتقاء می‌دهد. به علاوه، این بهبود وضعیت در بسیاری از موارد احتمال برگشت اعتیاد را کاهش می‌دهد، بالعکس عادت‌های غذایی نامناسب باعث می‌شود که حال بیمار بدتر شود و زمینه برای اعتیاد دوباره آماده می‌شود. از این گذشته برخی معتادان با حس گرسنگی آشنا نیستند و گرسنگی را با میل به مواد اشتباه می‌گیرند و برای آرام کردن این حس ناخوشایند دوباره به مواد مخدر پناه می‌آورند. راه‌حل جلوگیری از این خطرات بالقوه و برگشت به اعتیاد بسیار ساده است، کافی است بیمار به طور مرتب وعده‌های غذایی سالم و مقوی میل کند.

اعتیاد و سوء تغذیه

سوء تغذیه عارضه اصلی ناشی از تغذیه نامناسب است که در اثر کمبود مواد مغذی بروز می‌یابد. چون الکل و دیگر مخدرها به بدن اجازه جذب مواد مغذی را نمی‌دهند، سوء مصرف مواد احتمال سوء تغذیه را افزایش می‌دهد. بسیاری از معتادان نیازهای غذایی خود را نادیده می‌گیرند و برای تسکین ناراحتی‌های جسمی و روحی خود صرفاً به مواد مخدر تکیه می‌کنند. معتادان نمی‌توانند بین علائم گرسنگی و علائم حس‌های دیگر تمییز قائل شوند. همچنین بیمار در دوران ترک اعتیاد قادر نیست که گرسنگی را از علائم ناشی از قطع مواد تشخیص دهد. کاهش یا افزایش وزن نگرانی اصلی بسیاری از معتادان در حال ترک است. برخی بیماران به دلیل سوء تغذیه به شدت لاغر می‌شوند، حال آن که عده‌ای به دلیل تلاشی برای جایگزین کردن مواد مخدر با غذا به نحو قابل توجهی چاق می‌شوند. ضمناً هر ماده مخدر مشکلات خاص خود را ایجاد می‌کند. مشکلاتی که سوء تغذیه و کمبود مواد غذایی در اثر مصرف الکل و مواد مخدر به وجود می آورد عبارتند از:

مصرف الکل

مصرف الکل در درازمدت باعث می‌شود که بدن با کمبود ویتامین مهمی به نام تیامین مواجه شود. تمام بافت‌های بدن، از جمله بافت‌های مغز، کبد و کلیه از تیامین استفاده می‌کنند و بدون این ویتامین نمی‌توانند عملکرد مناسبی داشته باشند. کمبود تیامین احتمال ناراحتی و نارسایی قلبی را افزایش می‌دهد و عملکرد مغز را نیز مختل می‌کند. بیماران دچار کمبود تیامین مستعد ابتلا به سندرم ورنیکه کورساکف (بری بری) و جنون هستند. این سندرم با عدم هماهنگی، مشکلات بینایی، گیجی و کاهش حافظه همراه است. الکلیسم مزمن خطر بروز سندرم متابولیک را به دنبال دارد که عوارضی همچون بالا رفتن کلسترول، فشار و قند خون را به دنبال دارد و میزان چربی بدن را نیز به شدت افزایش می‌دهد. سندرم متابولیک احتمال ابتلا به دیابت و بیماری قلبی را نیز بالاتر می‌برد.

مصرف مواد مخدر

مواد مخدر سرعت عملکرد بدن را کاهش می‌دهد و حس خواب آلودگی ایجاد می‌کند. همچنین مواد مخدر متابولیسم و گوارش را نیز کند می‌کند. به این ترتیب بدن نمی‌تواند مواد مغذی موجود در غذاهای مصرف شده را به طور کامل جذب کند. یبوست شایع‌ترین عارضه ناشی از اختلال در هضم است. ترک اعتیاد نیز برنامه غذایی را مختل می‌کند. معتاد در حال ترک غالباً حالت تهوع دارد و از اسهال و استفراغ رنج می‌برد. این علائم مانع از مصرف آب و غذا در زمانی می‌شود که بیمار بیشترین نیاز را به مواد مغذی دارد.

رژیم غذایی مناسب برای فرد معتاد پس از ترک اعتیاد شامل چه مواردی است؟

مواد مورد نیاز بدن پس از ترک اعتیاد که بایستی در رژیم غذایی فرد قرار بگیرند عبارتند از:

ویتامین و مواد معدنی

اگرچه نیاز بدن به ریزمغذی‌ها بالا نیست، اما کمبود ویتامین و مواد معدنی عوارض جانبی ناگواری را به دنبال دارد. سندرم ورنیکه کورساکف از کمبود تیامین (ویتامین B-1) نشأت می‌گیرد. کمبود آهن، فولات یا ویتامین‌های B نیز علائمی مشابه علائم افسردگی، خستگی و اختلالات خواب ایجاد می‌کند. منابع سالم ویتامین و مواد معدنی که می توان از آنها برای دوران ترک اعتیاد و پس از آن استفاده کرد، عبارت است از:

•  برشتوک صبحانه یا نان غلات کامل
•  لوبیا
•  نخودفرنگی
•  بادام زمینی
•  انواع دانه‌ها
•  لبنیات
•  سبزیجات
•  میوه

گنجاندن غذاهای سرشار از ویتامین در رژیم غذایی ترک اعتیاد بدن را سالم نگه می‌دارد و عملکرد آن را بهبود می‌دهد. رژیم غذایی مناسب ترک اعتیاد باید شامل مقادیر متناسبی از میوه، سبزی و غلات کامل باشد.

کربوهیدرات

بدن بخش اعظم انرژی خود را از کربوهیدرات دریافت می‌کند. اگر کربوهیدرات کافی مصرف نشود، بخش‌های مختلف بدن نمی‌توانند به خوبی عمل کنند و قند خون نیز نوسان پیدا می‌کند. این اختلال‌ها باعث تحریک‌پذیری، افسردگی و اضطراب می‌شود و افکار را مبهم می‌کند. منابع سالم کربوهیدرات که می‌توان از آنها برای دوران ترک اعتیاد و رژیم غذایی پس از ترک اعتیاد استفاده کرد، عبارت است از:

•  برشتوک صبحانه و نان غلات کامل
•  لبنیات کم چرب
•  میوه
•  سیب زمینی
•  سبزیجات
•  لوبیا
•  آجیل

اگر کربوهیدرات کافی از رژیم غذایی ترک اعتیاد دریافت نشود، اختلالات خواب و ویار بروز می‌یابد. ویار برای کربوهیدرات با میل به مواد اشتباه گرفته می‌شود.

فیبر

فیبر نوع خاصی از کربوهیدرات است. فیبر، برخلاف دیگر انواع کربوهیدرات، به انرژی تبدیل نمی‌شود. فیبر بدون آن که هضم شود، از بدن دفع می‌شود. فیبر قند خون را تنظیم می‌کند، کلسترول را پایین می‌آورد و حرکت غذاهای دیگر را در دستگاه گوارش تسهیل می‌کند. منابع سالم فیبر که می‌توان از آنها در رژیم غذایی در دوران ترک اعتیاد و پس از آن استفاده کرد، عبارت است از:

•  جو دوسر
•  آجیل
•  لوبیا
•  نان گندم
•  برنج قهوه‌ای
•  سیب
•  هویج
•  گوجه فرنگی

مصرف نکردن فیبر کافی خطر افزایش قند و کلسترول خون و یبوست را به دنبال دارد.

پروتئین

پروتئین‌ها و بسیاری از هورمون‌ها از آمینو اسیدها تشکیل می‌شود. هورمون‌ها موادی شیمیایی هستند که بر وضعیت روانی اثر می‌گذارند. افرادی که پروتئین کافی مصرف نمی‌کنند، آمینو اسید کافی نیز دریافت نمی‌کنند و به این ترتیب هومون کمتری تولید می‌شود. پایین آمدن سطح هورمون‌ها احساس ناراحتی، عصبانیت و اضطراب را ایجاد می‌کند.  منابع سالم پروتئین، که می‌توان از آنها برای دوران ترک اعتیاد و پس از آن استفاده کرد، عبارت است از:

•  ماهی
•  مرغ
•  تخم مرغ
•  لبنیات کم چرب
•  لوبیا
•  آجیل

پروتئین سیستم ایمنی بدن را نیز تقویت می‌کند تا قدرت آن برای مقابله با بیماری‌ها و عفونت افزایش یابد. اکثر مواد مخدر سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند و مصرف پروتئین کم نیز سیستم ایمنی را ضعیف‌تر از پیش می‌سازد.

چربی

همه ما باید میزان چربی موجود در رژیم غذایی خود را کاهش دهیم، اما تمام چربی‌ها بد نیستند. دریافت کردن میزان چربی متوسط وضعیت روانی را بهبود می‌دهد و به سلول‌های سراسر بدن کمک می‌کند تا عملکرد بهتری را ارائه دهند. به علاوه چربی منبع ذخیره انرژی است که بدن از آن هنگام تمام شدن کربوهیدرات‌ها استفاده می‌کند. منابع سالم چربی، که می‌توان از آنها برای رژیم غذایی مناسب برای ترک اعتیاد و پس از آن استفاده کرد، عبارت است از:

•  ماهی
•  لبنیات
•  انواع دانه‌ها
•  آجیل
•  مکمل‌های اسیدهای چرب امگا

البته مصرف بیش از حد چربی باعث چاقی و ابتلا به بیماری‌های مختلف می‌شود.

آب

آب برای سلامتی حیاتی است. آب از بخش‌های داخلی بدن محافظت می‌کند، مفاصل را لغزنده می‌سازد و در جذب دیگر مواد مغذی به بدن کمک می‌کند. کبد و کلیه‌ها برای کار کردن به آب نیاز دارند. به علاوه آب از یبوست جلوگیری می‌کند. منابع سالم آب، که می‌توان از آنها برای دوران ترک اعتیاد و پس از آن استفاده کرد، عبارت است از:

•  آب
•  هنداوانه
•  توت فرنگی
•  خیار
•  سوپ
•  شیر کم چرب
•  نوشابه‌های ورزشی بدون قند

نوشیدن آب ستون اصلی یک رژیم غذایی سالم است. کاهش آب بدن تحریک‌پذیری، سرگیجه، گیجی و تب را به دنبال دارد.