پاسخ به کلیه ی سوالات در زمینه ترک اعتیاد انواع مخدر و روند آن
اعتراف به داشتن اعتیاد و تصمیم به حضور در برنامه توانبخشی به عنوان نخستین گام دلهره‌آور در طی کردن پروسه درمانی تلقی می‌گردد. بسیاری از بیماران اطلاعات چندانی از نحوه تاثیر فرآیند توانبخشی و ترک اعتیاد بر زندگیشان ندارند و این عدم آگاهی ممکن است نگران کننده باشد. در این مطلب به برخی از سوالات درباره فرآیند توانبخشی که ممکن است به ذهن این افراد خطور کند پاسخ خواهیم داد. هرچه آگاهی بیشتری از این پروسه درمانی داشته باشید (از جمله سطح انتظاراتتان از برنامه درمانی، مدت زمانی که باید صرف این برنامه کنید و هزینه‌های مرتبط با برنامه) پروسه درمان و بهبودی، آسان‌تر سپری خواهد شد.
منظور از برنامه توانبخشی ترک اعتیاد چیست؟
توانبخشی به برنامه‌های درمانی سازماندهی شده اطلاق می‌گردد و هدف اصلی آن کمک به بیمارانی است که با بیماری اعتیاد دست به گریبان هستند. این برنامه می‌تواند به افراد معتاد در پیش گرفتن یک سبک زندگی سالم، شاد و پاک کمک کند.
در برنامه توانبخشی چه اقداماتی صورت می‌گیرد؟
برنامه توانبخشی و ترک اعتیاد متناسب با نیازهای هر بیمار تنظیم شده است. به طور کلی این برنامه شامل مراحل سم زدایی بدن، درمان فردی و گروهی سوء مصرف مواد، آموزش پیشگیری از اعتیاد مجدد و برنامه مراقبت پس از درمان پیش از اتمام پروسه توانبخشی جهت حفظ پاکی در دراز مدت، می‌شود.
سم زدایی
یکی از مراحل اصلی هر کمپ ترک اعتیادی، سم زدایی بیماران است. طی این مرحله بدن بیمار از شر اثرات سمی داروها یا الکل خلاص می‌شود. هرچند احساساتی که در اثر سم زدایی به بیمار دست می‌دهد تا حد زیادی به نوع مواد و میزان اعتیاد او به مواد مخدر بستگی خواهد داشت، اما بسیاری از علائم ترک مواد مخدر بیشتر ناخوشایند هستند تا خطرناک باشند. با یک برنامه سم زدایی صحیح و تحت نظارت پزشک، می‌توان احساس ناراحتی و ریسک‌های مرتبط با این مرحله را برطرف ساخت.
درمان سوء مصرف مواد
بعد از پایان مرحله سم زدایی، برنامه توانبخشی با اقدامات درمانی رفتاری مختلفی ادامه پیدا می‌کند. معتادین بایستی به منظور شناخت بیشتر و مقابله با دلایل اصلی اعتیادشان به مواد مخدر در جلسات درمانی فردی یا گروهی شرکت کنند. همچنین برنامه‌های درمانی آموزش‌هایی را در خصوص تشخیص موقعیت‌های وسوسه‌انداز به بیماران ارائه می‌کنند و به منظور حفظ پاکی مهارت‌های پیشگیری از اعتیاد مجدد را آموزش خواهند داد.
مراقبت پس از درمان
هرچه بیمار به مراحل پایانی برنامه درمانی ترک اعتیاد نزدیک می‌شود، افراد درمانگر با همکاری بیمار یک برنامه مناسب مراقبت پس از درمان را تنظیم خواهند کرد. در صورت نیاز، ممکن است این برنامه ترکیبی از گروه‌های پشتیبان، درمان مستمر و مقدمات زندگی پاک را دربرگیرد.
برنامه توانبخشی و ترک اعتیاد چه مدت طول می‌کشد؟
وقتی صحبت از توانبخشی معتاد به میان می‌آید، اینطور نیست که مدت زمان برنامه درمانی برای هر بیمار متفاوت باشد. بسیاری از مراکز ترک اعتیاد یک دوره درمانی 30 روزه را به تمامی معتادین پیشنهاد می‌کنند. با این حال، برخی بیماران از برنامه‌های درمانی طولانی‌تر، مانند 60 یا 90 روزه بهتر نتیجه می‌گیرند، یا حتی برخی از آنها برای اطمینان بیشتر از بهبودی کامل در مراکز درمانی بلندمدت، اقامتی یا همراه با بستری حضور می‌یابند. موقع تصمیم‌گیری درباره مدت زمان مناسب پروسه درمانی، متخصصان درمانی به برخی فاکتورها توجه دارند مانند سابقه و شدت اعتیاد به مواد، نوع مواد مخدر مصرف شده، شرایط بالینی، روانی یا سلامت رفتاری بیمار و همچنین نیازهای جسمانی، روانی، عاطفی، اجتماعی، فرهنگی و معنوی. تحقیقات نشان داده است معتادین که 3 ماه یا بیشتر را در مراکز و کمپ‌های ترک اعتیاد حضور داشته‌اند، مدت زمان پاکی آن طولانی‌تر بوده است. برنامه‌های بلندمدت درمانی فرصت برای تمرکز روی رفتارها و یافتن دلایل ریشه‌ای اعتیاد به مواد و زمان بیشتر جهت آموزش رفتارهای زندگی پاک را فراهم می‌سازد.
آیا توانبخشی اعتیاد را درمان می‌کند؟
هیچ درمانی برای اعتیاد وجود ندارد، اما امکان مدیریت صحیح و موثر آن میسر است. صرفه نظر از مدت زمان، اعتیاد به الکل و مواد، برنامه بهبودی بعد از اتمام برنامه توانبخشی ادامه خواهد داشت. کسب بهبودی پس از مصرف مواد مخدر یک پروسه درمانی مستمر و مادام العمر است. مدیریت اعتیاد به منزله یادگیری مهارت‌های لازم جهت انتخاب مسیر زندگی پاک و همچنین پشتکار و تعهد می‌باشد.
مقایسه توانبخشی اعتیاد و بهبودی اعتیاد
برنامه توانبخشی به بیماران می‌آموزد چطور با میل به مصرف دوباره مواد مقابله کنند و دورانی که احتمال وسوسه شدید به اعتیاد شدت پیدا می‌کند را به سلامت پشت سر بگذارند. همچنین این برنامه در وهله اول مهارت‌های لازم جهت آمادگی برای اقدامات روزمره و کسب بهبودی و نحوه کناره‌گیری از موقعیت‌های وسوسه‌انداز را به بیماران آموزش می‌دهد. اما برنامه بهبودی بلندمدت ممکن است درمان مستمر به شکل گروهی و فردی، همراه با حضور در جلسات گروهی حمایتی یا برنامه 12 مرحله‌ای را شامل شود. از نظر برخی بیماران اجرای اقدامات مکمل در کنار برنامه بهبودی مستمر کارساز است. این اقدامات می‌تواند شامل مصرف دارو، یوگا، ورزش، کارهای هنری و غیره شود. بسیاری از برنامه‌های درمانی تاثیرگذارتر هستند یعنی برنامه‌های مراقبت پس از درمان مختص به خودشان را ارائه می‌کنند و یا با مشارکت بیمار و پیش از مرخص شدن از مرکز یک طرح مراقبت پس از درمان بلندمدت را به منظور کسب موفقیت بیشتر بهبودی طراحی می‌کنند. درحقیقت، تحقیقات نشان داده است مشارکت مستمر در برنامه‌های مراقبت پس از درمان شانس اعتیاد مجدد را کمتر می‌کند.
درصورت اعتیاد مجدد چه اقداماتی صورت می‌گیرد؟
بیماران نباید به اعتیاد مجدد به چشم یک نقص نگاه کنند، بلکه آن را مانعی در سر راه خود بپندارند که بایستی بوسیله یک برنامه پاکی مادام العمر بر آن غلبه کنند. در صورت اعتیاد مجدد، فرصتی جهت ارزیابی دوباره بیمار و بازگشت به برنامه درمانی فراهم می‌شود تا حمایت و کمک‌های لازم جهت حفظ پاکی ارائه گردد. بسیاری از بیماران که با اعتیاد دست به گریبان هستند پیش از اینکه بتوانند وارد طرح بهبودی شوند، بیش از چندین مرتبه مراحل توانبخشی و بستری را پشت سر می‌گذارند. تنها فردی که می‌تواند اعتیاد را مدیریت کند، خود بیمار است و مراکز و برنامه‌های توانبخشی به بیمار کمک خواهند کرد مهارت‌های ضروری جهت حفظ پاکی و نرفتن به سمت اعتیاد را بیاموزد.
هزینه برنامه‌های توانبخشی چقدر است؟
ممکن است برنامه‌های توانبخشی و ترک اعتیاد از نظر هزینه خیلی با هم فرق داشته باشند. برای مثال یک برنامه توانبخشی سطح بالا و مجهز به خاطر فراهم ساختن خدمات و تسهیلات رفاهی بیشتر و در برخی مواد بیشتر بودن تعداد کارمندان آن از تعداد بیماران، قاعدتا پرهزینه‌تر است. هزینه مراکزی که در آن بیماران را بستری می‌کنند از مراکز درمانی سرپایی بیشتر است، چراکه مراحل درمانی مختلف، وعده غذایی، جای خواب مناسب و فعالیت‌های بهتری در آنها ارائه می‌شود. امکانات در مراکز ترک اعتیاد سرپایی کمی فرق می‌کند و ممکن است برنامه‌های درمان سرپایی فشرده و بسیار سازماندهی شده، جلسات مشاوره گروهی و فردی هفتگی و جلسات گروهی پشتیبانی رایگان را دربرگیرد. چندین فاکتور بر هزینه برنامه توانبخشی تاثیرگذار است، ازجمله:
- تسهیلات رفاهی: این تسهیلات ممکن است چندین فاکتور را در برگیرد، مانند، خوراک خوب، اتاق خصوصی، درمان به کمک حیوانات اهلی، طب سوزنی، ماساژ و یوگا
- مدت زمان برنامه: اساسا هزینه و قیمت مربوط به برنامه درمانی براساس مدت زمان اقامت بیمار در مرکز محاسبه می‌گردد. طی جلسه پذیرش، مشاور مرکز درباره مدت زمان پیشنهادی برنامه بهبودی بلند مدت با بیمار صحبت خواهد کرد.
- موقعیت مرکز: مراکز درمانی و ترک اعتیادی که در بخش‌های به اصطلاح بالاشهر واقع شده‌اند قاعدتا هزینه بیشتری را نسبت به مراکز درمانی قدیمی و پایین شهر درخواست خواهند کرد.
- نوع برنامه: مراکز درمانی که بیماران را بستری می‌کنند غالبا از مراکز درمان سرپایی پرهزینه‌تر هستند، زیرا بیماران را در مرکز بستری می‌کنند و کارمندان این مرکز به همراه متخصصان پزشکی و درمانی تمام وقت به بیماران خدمات رسانی می‌کنند.
مراجعه به مراکز درمانی نزدیک بهتر است یا دور؟
- خیلی از بیماران ترجح می‌دهند به مراکز درمانی دور از محل سکونتشان مراجعه کنند. این کار در برخی موارد بهتر است زیرا معتادین را از محیط منزل جایی که عوامل تحریک‌ساز به مصرف دوباره مواد بیشتر است، دور می‌سازد.
- بیمارانی که در چنین مراکز و کمپ‌های توانبخشی جداگانه و دوردست حضور می‌یابند می‌توانند فارغ از هرگونه عوامل یا وسوسه‌های محیط بیرون، کار، خانواده و دوستان بیشتر بر مسائل اعتیاد تمرکز داشته باشند.
اگر تصمیم مراجعه به مراکز درمان سرپایی گرفته‌اید، احتمالا نزدیک بودن به محیط منزل برایتان بیشتر اهمیت دارد و با این کار دیگر مجبور نیستید هر روز مسافت طولانی را تا مرکز درمانی طی کنید. درصورتی‌که متاهل هستید و به خانواده تعهد دارید، مجاورت مرکز درمانی با محل سکونت و کار می‌تواند از میزان استرستان بکاهد و قادر خواهید بود در کنار سپری کردن پروسه درمانی به مسئولیت‌های خانوادگی هم رسیدگی کنید.
درمان سرپایی یا درمان به همراه بستری، کدام بهتر است؟
مراکزی که بیماران را بستری می‌کنند از چند نظر با مراکز درمانی سرپایی فرق می‌کنند، از هزینه‌ها و فشردگی مراحل درمانی گرفته تا شرایط کلی و ساختار پشتیبانی و حمایت در سرتاسر پروسه بهبودی.
مراکز توانبخشی به همراه بستری
این نوع مراکز درمانی و توانبخشی به کارمندانی مجهز است که 24 ساعته به بیماران خدمات رسانی می‌کنند. خدمات درمانی و بستری که زیر نظر بیمارستان ارائه می‌شوند و دولتی هستند تمام وقت پرسنل پزشکی در حال فعالیت هستند، در حالی‌که اکثر مراکز توانبخشی اقامتی خدمات رسانی را توسط متخصصان مراقبت پس از درمان به صورت دوره‌ای و در مواقع نیاز ارائه خواهند کرد. در هر دو نوع مراکز درمان به همراه بستری از بیمار درخواست می‌شود در مرکز اقامت داشته باشند. مراکز درمانی همراه با بستری با هدف ایجاد محیط درمانی فارغ از دخالت عوامل وسوسه‌انداز بیرونی توسعه یافته است و به بیماران اجازه می‌دهند تمرکز کامل بر روی اعتیاد و بهبودی و مراقبت 24 ساعته داشته باشند. زیرا از این طریق بیماران از استرس و فشار زندگی روزمره دور خواهند شد و اساسا بهتر می‌توانند از پس مشکلات مربوط اعتیاد بر بیایند. برنامه‌های توانبخشی ممکن است درمان گروهی، درمان فردی، درمان دارویی و حتی روش‌های درمانی مکمل مانند دارو، درمان با کمک حیوانات اهلی، یا ورزش در فضای باز را شامل شود. بیمارانی که اعتیاد به مواد مخدر آنها شدید و درازمدت باشد، یا به چند نوع مواد مخدر اعتیاد داشته‌اند، یا از مشکلات پزشکی و روانی رنج می‌برند عمدتا درمان در مراکز توانبخشی همراه با بستری را ترجیح می‌دهند. شاید این گزینه برای بیمارانی که قبلا اقدام به ترک اعتیاد در مراکز درمانی کرده‌اند (چه سرپایی چه با بستری) و دوباره اعتیاد پیدا کرده‌اند، بهتر باشد.
مراکز توانبخشی و ترک اعتیاد سرپایی
کمپ‌های سرپایی ترک اعتیاد برای بیماران امکانات درمانی، توانبخشی و سایر خدمات را فراهم می‌سازند و در پایان جلسات درمانی اجازه بازگشت به منزل را هم به آنها می‌دهند. ساختار این نوع مراکز به گونه ای طراحی شده که بیمار همزمان با سپری کردن دوره‌های درمانی بتواند بدون وقفه به امور کاری، تحصیلی یا زندگی خانوادگی خود نیز رسیدگی کند. اگر مدت مصرف مواد مخدر کوتاه یا نسبتا خفیف بوده باشد یا بیمار محدودیت زمانی داشته و یا قادر به ترک مسئولیت‌های کاری و خانوادگی نباشد، این مراکز گزینه بهتری برای بیماران محسوب می‌شوند. مراکز درمانی سرپایی در برخی جهات با هم فرق می‌کنند. برخی جلسات درمانی را هر روز برگزار می‌کنند، در حالی که بقیه مراکز ممکن است تنها بیماران را به مدت یک یا دو ساعت در روز تحت درمان قرار دهند. معمولا هزینه مراجعه به مراکز سرپایی ترک اعتیاد از مراکز همراه با بستری کمتر است، زیرا تسهیلات رفاهی کمتر در اختیار بیماران قرار می‌گیرد و ساعات خدمات رسانی کارکنان فعال در مرکز کمتر است. ازآنجاکه بیماران می‌توانند مرکز را ترک کنند، مجبور به پرداخت هزینه مراقبت 24 ساعته نیستند. شاید برخی شرکت‌های بیمه مقدار یا تمامی مخارج و هزینه‌های درمان را پرداخت کنند.
