رابطه متقابل اعتیاد به انواع مواد مخدر و مشروبات الکلی و ایدز

منظور از سوءمصرف مواد مخدر، مصرف بیش از اندازه مواد مخدر یا الکل است که اختلال‌های عملکردی و بالینی متعددی را در پی دارد. این اختلال‌های عملکردی مشکلاتی را در زمینه تعاملات اجتماعی، تحصیلی و حرفه‌ای به وجود می‌آورد. سوءمصرف مداوم مواد مخدر به مرور زمان باعث ابتلا به بیماری‌های مختلفی می‌شود که حتی مصرف کنندگان سالم نیز از آن در امان نخواهند بود. این عارضه‌ها شامل بالا رفتن احتمال ابتلا به بیماری، دشواری در تعیین و تشخیص وضعیت بیماری‌های مختلف، کاهش توانایی ذاتی برای بهبود یافتن و پشت سر گذاشتن دوره بیماری‌ها و کاهش تاثیرگذاری درمان‌های گوناگون می‌شود. اعتیاد به مواد مخدر یکی از عامل‌های مهم ابتلا به عفونت و پیشرفت بیماری HIV و AIDS است. هرچند همه در معرض ابتلا به HIV/AIDS قرار دارند، اما سوءمصرف مواد مخدر احتمال عفونت را به دلیل استفاده از سوزن‌های اشتراکی یا ارتکاب رفتارهای پرخطر ناشی از اختلال قدرت قضاوت به شدت افزایش می‌دهد. سوءمصرف مواد مخدر به دلیل ترغیب به انجام عمل‌هایی که خطر عفونت اولیه را بیشتر می‌کند، یکی از عامل‌های اصلی ابتلا به HIV/AIDS به شمار می‌آید. به علاوه بعضی ماده‌های مخدر بر روند پیشرفت بیماری اثر می‌گذارد و تاثیرگذاری درمان را کاهش می‌دهد.

پیشرفت HIV/AIDS

ویروس HIV، مانند بسیاری از ویروس‌ها، می‌تواند پیش از ایجاد علائم قابل توجه، سال‌ها به صورت خاموش و غیرفعال در بدن باقی بماند. برخی بیماران پس از آلودگی به ویروس HIV به مدت 10 ـ 7 سال با هیچ گونه علائم جسمی روبرو نمی‌شوند. این ویروس به آهستگی به سیستم ایمنی بدن آسیب می‌زند، بنابراین بروز علائمی مانند سردرد یا حالت تهوع، به اشتباه به بیماری‌هایی مانند آنفلوآنزا ارتباط داده می‌شود. همان طور که آسیب سیستم ایمنی گسترده‌تر می‌شود، علائم به مرور زمان شدیدتر و مستمرتر می‌گردد. سیستم ایمنی بدن در پایان دوره کمون به نحو قابل توجهی تخریب شده است و در این مرحله بیماری AIDS نمود می‌یابد. بیماری AIDS در مرحله پایانی عفونت HIV شروع می‌شود. از علائم ایدز می‌توان به سردرد، خستگی مزمن، حالت تهوع و استفراغ اشاره کرد. زمانی که بیماری ایدز شروع می‌شود، تعداد قابل توجهی از سلول‌های دفاعی سیستم ایمنی بدن یا T-cells از بین رفته است. در واقع ویروس اچ آی وی، سلول‌های تی را به سلول‌های ویروسی تبدیل می‌کند. از بین رفتن سلول‌های تی، دلیل مرتب بیمار شدن فرد آلوده در دوره تشدید علائم است. چنانچه معاینه بالینی و آزمایش‌های دوره‌ای برای تشخیص ویروس HIV انجام نشود، ویروس وارد شده به بدن به مرور زمان باعث ابتلا به عارضه ایدز کامل خواهد شد.

تاثیر اعتیاد به الکل در ابتلا به HIV/AIDS

سوءمصرف الکل، علاوه بر آن که احتمال ابتلا به HIV را افزایش می‌دهد، روند درمان HIV/AIDS و نگهداری از بیمار را با مشکلات متعددی روبرو می‌کند. سوءمصرف درازمدت الکل سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند. ضعیف شدن سیستم ایمنی، بیماران HIV/AIDS را در وضعیت بسیار خطرناکی قرار می‌دهد، چرا که سیستم ایمنی به دلیل ابتلا به بیماری ضعیف‌تر از حالت عادی است. ضعیف شدن مضاعف سیستم دفاعی احتمال ابتلا به عفونت‌های دیگر را افزایش می‌دهد و احتمال تکثیر ویروس HIV را افزایش می‌دهد. حتی در صورت انجام درمان ضدویروسی پسگرد (ART)، حفظ بالاترین سطح ممکن از عملکرد ایمنی، برای پیشگیری از پیشرفت بیماری مهم است. بیماران مبتلا به اچ آی وی، که دائم‌الخمر نیز هستند، نتیجه مناسبی از درمان ضدویروسی پسگرد نمی‌گیرند. احتمال این که معتادان به الکل واکنش مثبتی به درمان‌های ضدویروسی پسگرد نشان دهند، دو تا چهار برابر کمتر از بقیه است. الکل به دلیل کاهش سطح آگاهی و هوشیاری و ممانعت از قضاوت صحیح به شدت برای بیماران HIV مضر است. از خطرهای غیرمستقیم مصرف الکل می‌توان به تغییر در رفتارهایی اشاره کرد که احتمال آلوده شدن به ویروس را افزایش می‌دهد. اعتیاد به الکل و دیگر مواد غیرتزریقی شانس عفونت HIV را بالاتر می‌برد. بسیاری از مواد مخدر، مانند الکل، قدرت بازداری را کاهش می‌دهد و قدرت قضاوت را مختل می‌کند. در نتیجه الکل زمینه را برای بروز رفتارهای پرخطری مانند رابطه جنسی محافظت نشده و رابطه جنسی هم‌زمان با چند نفر، آماده می‌کند. در چنین مواردی الکل به صورت مستقیم بر عفونت HIV/AIDS اثر نمی‌گذارد، اما اعمالی که تحت تاثیر مصرف الکل انجام می‌شود، خطر آلودگی به این ویروس را پیش می‌آورد. این تاثیر برای تقریباً هر نوع ماده مخدری صادق است. هر ماده یا عاملی که قدرت قضاوت را مختل کند، خطر ابتلا به HIV/AIDS را افزایش می‌دهد. درمان HIV و جلوگیری از پیشرفت آن و تبدیل شدن به ایدز نیاز به رعایت دقیق یک رژیم دارویی مشخص دارد. هرآنچه که مانع از آن شود که بیمار به موقع داروهای خود را در مقدار صحیح مصرف کند، تاثیرگذاری درمان را کاهش خواهد داد. در ادامه به تاثیر الکل بر کبد در افراد مبتلا به HIV پرداخته می‌شود.

الکل، HIV  و  آسیب کبدی

مصرف بیش از حد الکل به کبد آسیب می‌زند، باعث ابتلا به سیروز کبدی و در نهایت از کار افتادن کبد می‌شود. چون مصرف اتانول یکی از علل آسیب دیدن کبد است. مصرف الکل به شدت برای بیماران دچار عارضه‌های کبدی مضر است. با توجه به بیماری‌های کبدی ناشی از HIV و تاثیر داروهایی که برای درمان HIV/AIDS مصرف می‌شود، خطرناک بودن مضاعف الکل برای بیماران مبتلا به HIV/AIDS نیز صادق است. همان طور که اشاره شد، بسیاری از بیماران مبتلا به HIV/AIDS از دیگر عفونت‌های درگیر کننده کبد، مانند هپاتیت نیز رنج می‌برند. ویروس HIV  آسیب کبدی ناشی از بیماری‌های دیگر را تشدید می‌کند. بسیاری از داروهایی که برای درمان HIV به کار برده می‌شود، مانند داروهای ضدویروسی پسگرد، خطر مسمومیت کبدی را افزایش می‌دهد. چون درمان HIV مقدم بر درمان عارضه‌های دیگر است، بیماران غالباً حتی در صورت وجود آسیب کبدی، باید تحت درمان‌های خاص HIV قرار بگیرند. چون استمرار درمان عفونت HIV بسیار مهم است، باید عوارض جانبی ناشی از آسیب کبدی را به حداقل رساند.

سیگار و ایدز

نرخ کشیدن سیگار در میان افراد بزرگسال HIV مثبت، دو تا سه برابر دیگران است. اما از آنجایی که اعتیاد به سیگار احتمال ابتلا به بیماری‌های مختلف را افزایش می‌دهد و این آسیب‌پذیری برای بیماران HIV مثبت بسیار خطرناک است، ترک سیگار می‌تواند گام موثری برای بهبود وضعیت بیمار باشد. چون ویروس HIV سیستم ایمنی را ضعیف می‌کند، بیماران مبتلا به ایدزی که سیگار نیز می‌کشند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های دهان، گلو و ریه، به ویژه ابتلا به ذات‌الریه یا سینه پهلو، پنومونی باکتریایی یا پنومونی پنوموسیستیس کارینی یا PCP قرار دارند، لازم به ذکر است که سرواژه PCP را نباید با داروی فن‌سیکلیدین اشتباه گرفت. به علاوه بیماران مبتلا به ایدز معمولاً نیازی به بستری شدن ندارند. پنوموسیستیس عامل بیماری‌زای فرصت‌طلبی است که معمولاً باعث بیماری نمی‌شود، اما وجود آن در بدن بیماران مبتلا به ایدز یا با سیستم ایمنی ضعیف، عفونتی کشنده را ایجاد می‌کند. از بیماری‌های دیگر مجاری تنفسی می‌توان به عفونت قارچی دهان اشاره کرد که برفک یا لکوپلاکی نیز گفته می‌شود و در اثر آن، زخم‌های سفید رنگی در دهان ایجاد می‌شود. استعمال دخانیات محیط دهان را برای به وجود آمدن ضایعه‌های دهانی مستعدتر می‌سازد. به علاوه سیگاری‌های مبتلا به ایدز یا اچ آی وی مثبت، مستعد ابتلا به بیماری‌های خطرناک دیگری مانند بیماری قلبی، سکته مغزی، سرطان و بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) نیز هستند. HIV  و درمان HIV  خطر ابتلا به عارضه‌های مرتبط با سیگار کشیدن، مانند پوکی استخوان، سکته مغزی و حمله قلبی را افزایش می‌دهد. درحالی که استعمال دخانیات یا ابتلا به HIV/AIDS، هر یک به تنهایی زمینه را برای دچار شدن به عارضه‌های گوناگون فراهم می‌کند، آن دسته از بیماران مبتلا به HIV/AIDS  که سیگار نیز می‌کشند، زندگی و سلامتی خود را در معرض خطری مضاعف قرار می‌دهند.

سوءمصرف مواد مخدر و HIV

سوءمصرف مواد مخدر به طور مستقیم و غیرمستقیم خطر ابتلا به HIV/AIDS را افزایش می‌دهد. برای مثال عامل ده درصد یا بیشتر از موارد HIV مثبت در هر سال، اعتیاد تزریقی است. استفاده از سرنگ آلوده و تزریق مواد مخدر، خطر مستقیم انتقال ویروس HIV را به دنبال دارد. اگر چندین مصرف کننده از سرنگ مشترک استفاده کنند، خون آلوده بین این افراد منتقل می‌شود. حتی اگر سوزن تمیز باشد، برای مثال معتاد سرنگ جدید از مراکز تعیین شده گرفته باشد، ممکن است خون یا مایعات بدن در ماده تزریق شده وجود داشته باشد. برای نمونه ممکن است محلول مورد استفاده برای حل کردن مواد یا پنبه‌ای که با سرنگ تماس داشته است، آلوده باشد و به این ترتیب ویروس از فرد آلوده به دیگران سرایت یابد. به علاوه برقراری رابطه جنسی تحت تاثیر مخدرهای تزریق شده، یکی از راه‌های معمول سرایت عفونت HIV است.

اعتیاد به مخدرهای غیرقانونی و HIV/AIDS

مخدرهای غیرقانونی بر آلوده شدن به ویروس HIV، بروز عوارض مرتبط با  HIV/AIDS ، تاثیرگذاری درمان HIV/AIDS  و پیش‌آگهی درازمدت HIV/AIDS  اثر می‌گذارد. استفاده اشتراکی از سرنگ یا دیگر وسایل تزریق، آلوده بودن مواد تزریقی و کاهش توانایی قضاوت فرد معتاد در اثر مصرف مواد خطر سرایت بیماری را افزایش می‌دهد.

درمان معتادانی که به HIV/AIDS مبتلا هستند، به دلیل عوارض ناشی از مصرف مواد مخدر و ابتلا به بیماری‌های ناشی از این رفتار پرخطر به مشکل برمی‌خورد. بعید است که معتادان مبتلا به HIV به روش‌های درمان موثر دسترسی داشته باشند. محرومیت از خدمات درمانی مناسب از کمبود مراکز بازپروری ویژه درمان اعتیاد و دسترسی محدود به کلینیک‌ها و روش‌های درمان ضدویروسی پسگرد HIV  نشأت می‌گیرد. اعتیاد علاوه بر افزایش خطر ابتلا به HIV، توانایی قضاوت را نیز مختل می‌کند و باعث بروز بیماری‌های روحی می‌شود که به نوبه خود، پایبندی به درمان HIV/AIDS را دشوار می‌سازد. درمان‌های ضدویروسی پسگرد باید به شیوه‌ای منظم و مستمر ادامه داده شود تا بار ویروسی پایین بماند و احتمال بروز عوارض جدی و ابتلا به ایدز کاهش یابد. اعتیاد به مواد مخدر مانعی بر سر راه مدیریت موثر HIV است که باعث می‌شود، بیمار معتاد درمان را کنار بگذارد، مقدار صحیحی از دارو را مصرف نکند و در نتیجه کارایی درمان کاهش یابد. بااین توصیف اقدام برای درمان ترک اعتیاد به منظور جلوگیری از بروز عوارض گام مهمی برای درمان HIV/AIDS است.