ترک اعتیاد به بوپرنورفین (نورجیزک) با روشهای درمانی سرپایی و بستری

نورجیزک یا تمجیزک دارویی است که در ایران درواقع همان بوپرنورفین است و در غالب قرص و آمپول مورد استفاده قرار می‌گیرد. بوپرنورفین عموماً برای درمان اعتیاد به مواد مخدر دیگر مصرف می‌شود. بوپرنورفین به همان گیرنده‌هایی در مغز متصل می‌شود که تمام مشتقات تریاک با آنها پیوند برقرار می‌کنند، اما بوپرنورفین عوارض کمتری دارد و نشئگی آن به اندازه‌ی دیگر مواد اعتیادآور قوی نیست. همچنین بوپرنورفین در بعضی شرایط برای مدیریت درد توصیه می‌شود، البته مشتقات دیگر تریاک قوی‌ترند و به همین دلیل برای تسکین درد ترجیح داده می‌شوند. اما این دارو خود دارای عوارض و اثراتی است که مصرف کنترل نشده آن را خطرناک می‌کند و آن را در جرگه داروهای اعتیادآور قرار می‌دهد. به همین دلیل اقدام برای درمان به موقع و ترک نورجیزک هیچ گاه نباید سرسری گرفته شود.

مواد مخدر مشتق از تریاک

بوپرنورفین عموماً برای درمان ترک اعتیاد به مواد مخدر دیگر تجویز می‌شود. بوپرنورفین و دیگر مشتقات تریاک به گیرنده‌های یکسانی در مغز متصل می‌شوند، اما بوپرنورفین عوارض بسیار کمتری دارد و نشئگی آن به شدت دیگر مواد مخدر نیست. چنانچه از بوپرنورفین برای ترک اعتیاد استفاده شود، بیمار معمولاً دارو را یک روز درمیان در مطب پزشک دریافت می‌کند. بوپرنورفین به صورت قرص زیرزبانی تجویز می‌شود، یعنی این که بیمار باید قرص را زیر زبان بگذارد تا حل شود. این دارو غالباً به صورت قرصی ترکیبی همراه با نالوکسون تولید می‌شود، این ترکیب احتمال اعتیاد را به شدت کاهش می‌دهد. نام تجاری این قرص ترکیبی تشکیل شده از بوپرنورفین ـ نالوکسون، سابوکسون است و قرص بوپرنورفین به تنهایی با نام سابوتکس فروخته می‌شود، البته این شرکت تولید این دارو را متوقف کرده است، اما قرص‌های تولید قبل همچنان در دسترس است. اکثر بیمارانی که درمان بوپرنورفین را برای ترک اعتیاد انتخاب می‌کنند، به قرص بوپرنورفین تنها، نه قرص ترکیبی بوپرنورفین ـ نالوکسون اعتیاد پیدا می‌کنند. افرادی که در زمان مصرف بوپرنورفین به مواد مخدر قوی‌تری اعتیاد ندارند، بیشتر در معرض خطر اعتیاد به بوپرنورفین قرار دارند. چون اثر خفیف بوپرنورفین برای معتادانی که به سوءمصرف مواد مخدر قوی‌تر عادت دارند، رضایت‌بخش نیست.

تأثیرات بوپرنورفین

بوپرنورفین نشئگی ملایمی شبیه به سرخوشی ناشی از مصرف هروئین، مورفین و دیگر مشتقات تریاک را تولید می‌کند. بااین‌حال عوارض مصرف بوپرنورفین بسیار کمتر از دیگر مشتقات تریاک است. زمانی که میزان مصرف بوپرنورفین به مقدار متوسط می‌رسد، اثر مصرف آن به وضعیت نسبتاً پایداری می‌رسد و چنانچه مقدار مصرف افزایش داده شود، فرد اثر بیشتر و نشئگی شدیدتری را تجربه نمی‌کند. به علاوه اوردوز بوپرنورفین، برخلاف دیگر مشتقات تریاک به سادگی رخ نمی‌دهد. ازآنجایی که اثر بوپرنورفین، در مقایسه با دیگر مواد مخدر، به مرور کمتر می‌شود، ترک اعتیاد به بوپرنورفین آسان‌تر از درمان اعتیاد به هروئین، مورفین، کدئین، اکسی کدون یا دیگر مشتقات تریاک است.

عوارض و خطرهای احتمالی ناشی از مصرف بوپرنورفین

برخی بیمارانی که بوپرنورفین مصرف می‌کنند با عوارض جانبی نامطلوبی، همچون حالت تهوع، استفراغ و یبوست روبرو می‌شوند. به علاوه چون بوپرنورفین باعث خواب‌آلودگی می‌شود، رانندگی یا کار با ماشین‌آلات تحت تاثیر دارو بسیار خطرناک است. همچنین احتمال بروز مشکلات تنفسی، آهسته و متوقف شدن تنفس در نتیجه‌ی مصرف بوپرنورفین وجود دارد، البته خطر بروز این عوارض پس از مصرف بوپرنورفین، کمتر از خطر ناشی از مصرف مورفین، هروئین، اکسی کدون یا دیگر مشتقات تریاک است. چنانچه هنگام مصرف بوپرنورفین دچار مشکلات تنفسی شدید، مصرف دارو را تحت نظر پزشک قطع کنید. نوزادان بانوان بارداری که به تریاک و مشتقات آن اعتیاد دارند یا تحت درمان با بوپرنورفین قرار دارند، کمتر از نوزادان مادران معتادی دچار علائم خماری می‌شوند که درمان با متادون را انتخاب کرده‌اند یا برای ترک اعتیاد اقدام نکرده‌اند.

اعتیاد جسمی و روانی

هرچند احتمال اعتیاد جسمی به بوپرنورفین نیز وجود دارد، اما اعتیاد روانی محتمل‌تر است. اعتیاد روانی زمانی ایجاد می‌شود که مصرف کننده باور داشته باشد که برای عملکرد عادی بدن به ماده‌ی مخدر نیاز دارد. اگر مصرف کننده فکر کند که ترک بوپرنورفین منجر به بازگشت به اعتیاد به ماده‌ی اولیه می‌شود، وابستگی و اعتیاد روانی به بوپرنورفین ایجاد می‌شود. ترس از بازگشت به اعتیاد باعث می‌شود که بیمار مصرف بوپرنورفین را تا مدت‌ها پس از زمان لازم ادامه دهد. ترس از شروع شدن مجدد درد مزمن پس از قطع مصرف بوپرنورفین نیز دلیل دیگری است که موجب اعتیاد روانی به این دارو می‌شود. این نوع اعتیاد روانی غالباً در افرادی مشاهده می‌شود که بوپرنورفین را برای درمان دارویی سم‌زدایی اکسی کودون یا دیگر مسکن‌های اعتیادآور مصرف کرده‌اند. چنانچه داروی مخدر اولیه برای تسکین درد تجویز شده باشد و بوپرنورفین نیز در دوران ترک اعتیاد، درد را آرام کند، بیمار نگران می‌شود که مبادا درد پس از قطع مصرف داروهای مسکن اعتیادآور دوباره شروع شود. درمان ترک اعتیاد به بوپرنورفین به بیمارانی کمک می‌کند که به لحاظ روانی یا جسمی به این دارو معتاد شده‌اند. برخی بیماران هم‌زمان از علائم اعتیاد روانی و جسمی رنج می‌برند. طرح درمان موثر ترک اعتیاد باید به جنبه‌های جسمی و روانی اعتیاد بپردازد.

گزینه‌های درمانی ترک اعتیاد به بوپرنورفین یا نورجیزک

درمان اعتیاد به نورجیزک، با توجه به شدت اعتیاد و موفقیت بیمار برای ترک مخدری که بوپرنورفین برای آن تجویز شده است، به روش‌های مختلف انجام می‌شود. چون بوپرنورفین دارویی است که با هدف درمانی و ترک اعتیاد تجویز می‌شود، ترک اعتیاد تحت نظر پزشکی انجام می‌شود که بر مقدار مصرف بوپرنورفین نظارت دارد و دوز مصرفی را کنترل می‌کند.

درمان سرپایی

برخی معتادان در حال ترک ترجیح می‌دهند که درمان را به صورت سرپایی انجام دهند. مزیت اصلی ترک اعتیاد سرپایی این است که بیمار می‌تواند در خانه‌ی خود زندگی کند و در محل کار یا تحصیل خود حاضر شود. اما نقطه ضعف ترک سرپایی این است که به دلیل قرار داشتن بیمار در محیط خطرناک و وسوسه شدن برای مصرف مواد، احتمال بازگشت به اعتیاد افزایش می‌یابد. برخی بیماران در دوران ترک سرپایی به مصرف مخدرهای دیگر روی می‌آورند، چون این مواد به وفور در دسترس‌اند و میل به مصرف مخدر و علائم خماری را کاهش می‌دهند.

درمان بستری

ترک اعتیاد بستری یا بیمارستانی در مراکز بازتوانی و کمپ ترک اعتیاد، روش دیگری برای رهایی از اعتیاد به بوپرنورفین است. بیمار در روش ترک اعتیاد بستری باید به صورت شبانه‌روزی در مرکز درمانی تحت نظر باشد. برخی بیماران تمام طول درمان را در مرکز اقامت دارند، حال آن که عده‌ای پس از سم‌زدایی و مدت زمان معین بستری شدن، درمان سرپایی را شروع می‌کنند. مزیت بارز ترک اعتیاد بستری این است که بیمار در مرکز، تحت نظارت شبانه‌روزی قرار دارد و به این ترتیب بهتر می‌تواند علائم ترک را مدیریت کند. به علاوه زندگی کردن در کلینیک بازتوانی و ترک اعتیاد، مقاومت در برابر وسوسه‌ی مصرف مواد را آسان‌تر می‌کند، چون بیمار فقط با اجازه‌ی پزشک در مقدار کنترل شده به مواد مخدر دسترسی دارد.

مراحل درمان اعتیاد به بوپرنورفین

درمان ترک اعتیاد به بوپرنورفین با سم‌زدایی، یعنی فرایند قطع مصرف بوپرنورفین شروع می‌شود. بیمار بوپرنورفین را به تدریج یا به یکباره قطع می‌کند، روش قطع مصرف بوپرنورفین به مقدار مصرفی فعلی و شدت اعتیاد بستگی دارد. در زمانی که مرحله‌ی سم‌زدایی در حال انجام است، بیمار مشاوره یا روش‌های درمانی جایگزین را شروع می‌کند تا بهتر بتواند خود را با سبک زندگی بدون مواد تطبیق دهد. کلیه‌ی مشکلات و عوارضی که ترک اعتیاد را دشوارتر می‌کند، در برنامه‌ی جامع ترک اعتیاد به بوپرنورفین در نظر گرفته می‌شود و برای درمان آنها اقدام می‌شود. این مشکلات برای بسیاری از مصرف کنندگان بوپرنورفین، شامل اعتیاد به مواد مخدر اصلی می‌شود و باید اطمینان حاصل شود که بیمار موفق به ترک این مواد شده است و صرفاً مصرف بوپرنورفین را قطع نکرده است. چنانچه بیمار مشتقات تریاک را برای کنترل درد مصرف کرده باشد، باید روش‌های کنترل درد دیگری به بیمار ارائه شود تا  بیمار در دوران سم‌زدایی و دست و پنجه نرم کردن با علائم خماری مجبور به تحمل درد مزمن نشود.

سم‌زدایی و خماری

فردی که بوپرنورفین را در دوران سم‌زدایی مصرف می‌کند، با علائم خماری مواجه می‌شود. خماری بوپرنورفین به اندازه‌ی خماری مواد مخدر دیگر شدید نیست، چون بوپرنورفین علائم خماری کمتر و خفیف‌تری را ایجاد می‌کند. سم‌زدایی زمانی شروع می‌شود که بیمار مصرف مواد را قطع کند. چنانچه ترک اعتیاد به بوپرنورفین تحت نظر پزشک و به روش درمان دارویی انجام شود، پزشک مقدار مصرف دارو را به تدریج، ظرف یک یا چند هفته کاهش می‌دهد. قطع مصرف تدریجی بوپرنورفین احتمال بروز و شدت علائم خماری را کاهش می‌دهد.

عوارض جانبی شایع و علائم خماری

ازآنجایی که بوپرنورفین در افرادی که مواد مخدر دیگر مصرف کرده‌اند، علائم خماری ایجاد می‌کند، این علائم را نباید با عوارض جانبی بوپرنورفین اشتباه گرفت. این علائم شامل حالت تهوع، استفراغ، سیخ شدن موهای بدن، اسهال، خمیازه، درد عضلانی، تب خفیف، آبریزش بینی، گشاد شدن مردمک چشم‌ها، تعریق، میل شدید به مصرف مواد و تحریک‌پذیری اشاره کرد. این عوارض در میان بیمارانی که بوپرنورفین را برای سم‌زدایی مشتقات تریاک مصرف می‌کنند، عادی و شایع است. چنانچه بیمار مصرف بوپرنورفین را قطع کند، نیز احتمال بروز این علائم با شدت کمتر وجود دارد، چرا که بدن پس از ترک بوپرنورفین، نیز مانند ترک مخدر اصلی علائم محرومیت از مواد را نشان می‌دهد.

متدهای مورد استفاده حین درمان

اکثر بیماران برای درمان ترک اعتیاد به بوپرنورفین، در جلسات مشاوره‌ای شرکت می‌کنند که با هدف مرتفع ساختن مشکلات زیربنایی دامن زننده به اعتیاد برگزار می‌شود. رفتاردرمانی شناختی چگونگی واکنش نشان دادن به وسوسه‌ی مصرف مواد و جلوگیری از بازگشت به اعتیاد را به معتاد در حال ترک آموزش می‌دهد. درمان انگیزشی روش دیگری است که در آن، مشاور پاداش‌هایی را در ازاء رفتارهای موفقیت‌آمیز در دوران ترک، مانند دوری از مواد برای مدتی معین ارائه می‌دهد. خانواده درمانی روشی موثر در ترک اعتیاد به بعضی مشتقات تریاک است که به بازیابی عملکرد سالم خانواده و کنار گذاشتن مواد کمک می‌کند. درمان دارویی ترک اعتیاد به مواد مخدر باید در کنار خدمات مشاوره انجام شود تا بهترین نتیجه ممکن به دست بیاید. اگر بیمار بوپرنورفین را برای درمان ترک اعتیاد به دیگر مشتقات تریاک مصرف کرده باشد، باید برای ترک اعتیاد به بوپرنورفین نیز از همان برنامه‌ی مشاوره‌ای استفاده کند که در دوره‌ی ترک اعتیاد اولیه در آن شرکت کرده بود.

درمان کل‌نگر

طب کل‌نگر صرفاً به علائم اعتیاد بوپرنورفین نمی‌پردازد و در این روش سعی می‌شود که کلیه‌ی مشکلات بیمار مدیریت شود. در درمان کل‎‌نگر از تکنیک‌های مختلفی برای جایگزینی سوءمصرف مواد و درمان کلی بیمار بهره گرفته می‌شود. این رویکرد شامل روش‌هایی مانند یوگا، موسیقی درمانی یا طب سنتی چینی می‌شود. روش‌های طب کل‌نگر به تنهایی یا در کنار روش‌های درمانی دیگر انجام می‌شود.

"کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است"