ترک اعتیاد به الکل با سم زدایی، گروه درمانی و نوروفیدبک

اگر با مشکل اعتیاد به الکل روبرو هستید، احتمالاً حس می‌کنید که مشکلات‌تان پایانی ندارد، اما باید بدانید که شما تنها نیستید. امروزه درمان‌های بسیاری برای ترک اعتیاد به الکل و ازسرگیری یک زندگی سالم و پربار وجود دارد.

عامل‌های مختلفی مانند سابقه پزشکی، انگیزه فردی و سیستم‌های حمایتی میزان موفقیت درمان‌های اعتیاد به الکل را تعیین می‌کند.

چه زمانی باید برای درمان وابستگی یا اعتیاد به الکل اقدام کرد؟

اعتیاد به الکل برخلاف باور عامه، امری واضح و مشخص نیست، بسیاری از خود می‌پرسند که آیا در شرایط فعلی ایشان لازم است که برای درمان ترک اعتیاد اقدام کنند یا خیر. اگر شما نیز مطمئن نیستید که آیا در دام اعتیاد افتاده‌اید یا خیر، سوالات زیر را از خود بپرسید:

• آیا غالباً فکر می‌کنید که بهتر است، مشروب کمتری بنوشید، اما نتوانسته‌اید این تصمیم خود را عملی کنید؟
• پس از نوشیدن یک گیلاس، دیگر نمی‌توانید در برابر مشروب مقاومت کنید؟
• آیا عادت به نوشیدن مشروبات الکلی زندگی‌تان را مختل کرده است؟ برای مثال به دلیل مستی مجبورید، مدام مرخصی بگیرید، در رخدادهای اجتماعی یا خانوادگی شرکت نمی‌کنید یا در روابط خود به مشکل برخورده‌اید؟
• آیا غالباً از زیاده‌وری شب قبل پشیمان می‌شوید؟

اگر پاسخ‌تان به حداقل سه مورد از سوالات فوق مثبت است، وقت آن است که به متخصص مراجعه کنید. هرچه زودتر برای درمان ترک اعتیاد اقدام کنید، احتمال موفقیت درمان بیشتر است. بنابراین بهتر است درمان را به محض مواجهه با نخستین نشانه‌های اعتیاد شروع کنید.

تشخیص اعتیاد و وابستگی به الکل

مشکلات ناشی از اعتیاد به الکل در ویزیت‌های دوره‌ای یا هنگام معاینه برای بررسی ناراحتی‌های دیگر، تشخیص داده می‌شود. به علاوه گاهی اوقات بیمار به تشویق همسر یا دوستان خود به پزشک مراجعه می‌کند.

پزشک علائم و پرونده پزشکی بیمار را بررسی می‌کند، معاینه بالینی انجام می‌دهد و گاهی سلامت روانی را نیز ارزیابی می‌کند. ارزیابی سلامت روانی با هدف تشخیص بیماری‌های روحی، مانند افسردگی انجام می‌شود.

همچنین پزشک سوال‌هایی را از بیمار می‌پرسد و دستور انجام آزمایش‌های مرتبط با ناراحتی‌های الکلی، مانند سیروز کبدی را می‌دهد.

علائم ترک اعتیاد الکل

چنانچه فردی به الکل وابستگی داشته باشد، اگر مصرف الکل را به یکباره قطع کند، با علائم ترک اعتیاد به الکل مواجه خواهد شد. علائم محرومیت از الکل می‌تواند جسمی و روانی باشد.

علائم جسمی مربوط به ترک اعتیاد الکل عبارت است از:

• لرزش (رعشه) دست
• تعریق
• حالت تهوع
• توهم دیداری، دیدن چیزهای غیرواقعی
• تشنج در موارد جدی

علائم روانی ترک اعتیاد به الکل به شرح زیر است:

• افسردگی
• اضطراب
• تحریک‌پذیری
• بی‌قراری
• بی‌خوابی (اختلال‌های خواب)

افرادی که وابستگی شدیدی به الکل دارند، معمولاً علائم جدی را هنگام ترک تجربه می‌کنند. بنابراین برخی بیماران برای تسکین این علائم، دوباره نوشیدن الکل را شروع می‌کنند.

برطرف شدن کامل علائم محرومیت از الکل سه ماه تا یک سال طول می‌کشد، حتی پس از این مدت نیز مغز به شدت به الکل حساس است. بنابراین اگر بیمار نوشیدن الکل را پس از مدتی دوباره شروع کند، مقاومت بالا نسبت به الکل و علائم ترک اعتیاد دوباره پس از چند روز شروع می‌شود. به همین دلیل است که پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که نوشیدن الکل را پس از ترک، حتی در مقدار متوسط شروع نکنید.

روش های ترک اعتیاد به الکل

روش درمان ترک اعتیاد به الکل به شدت مشکلات بروز یافته بستگی دارد. برخی بیماران میزان مصرف را با کمک مشاور به سطح متوسط تقلیل می‌دهند. بعضی از بیماران معتاد به الکل به درمان نیاز دارند و باید در مراکز ترک اعتیاد یا بیمارستان بستری شوند.

سم زدایی

پزشک گاهی اوقات لازم می‌داند که سم‌زدایی قبل از شروع درمان انجام شود. اگر بیمار وابستگی جسمی به الکل داشته باشد، سم‌زدایی ضرورت می‌یابد. در زمان سم‌زدایی دارو برای تسکین علائم تجویز می‌شود.

بیمار پس از سم‌زدایی باید بر هوشیار ماندن و ترک الکل متمرکز شود. اکثر بیماران درمان‌هایی مانند مشاوره گروهی دریافت می‌کنند. همچنین برای این که بیمار بتواند پاک بماند، باید دارو مصرف کند.

برنامه دوران ترک اعتیاد

هوشیاری و دوری از الکل نخستین گام برای ترک اعتیاد است. برای بهبودی کامل لازم است که جنبه‌های دیگر زندگی، از قبیل مدیریت روابط شغلی و خانوادگی، نیز بهبود داده شود تا زمینه برای پاک ماندن مساعدتر شود.

بیمار در دوران ترک اعتیاد و برای پاک ماندن به کمک و حمایت‌هایی، مانند گروه‌های حمایتی و مشاوره نیاز دارد. ترک اعتیاد فرایندی زمان‌بر است و ظرف چند هفته به نتیجه نمی‌رسد.

درمان ترک اعتیاد فقط متمرکز بر مصرف الکل نیست و به جنبه‌های دیگری از زندگی، مانند روابط فردی، شغلی، عارضه‌های جسمی و شرایط زندگی نیز می‌پردازد. هدف این است که تغییرات مثبتی در زندگی بیمار ایجاد شود تا وی دوباره به سمت الکل کشیده نشود.

نوروفیدبک و درمان اعتیاد به الکل

وابستگی به الکل مغز را کوچک می‌کند، اما حجم مغز افراد دائم‌الخمر پس از مدتی هوشیار ماندن و پرهیز از نوشیدن مشروبات الکلی به اندازه عادی برمی‌گردد. پس از بازگشت مغز به اندازه عادی، عملکرد شناختی نیز بهبود می‌یابد. دانشمندان معتقداند که اعتیاد به الکل تولید امواج آلفا را که برای آرامش ضروری است، کاهش می‌دهد. بیمار در جلسات نوروفیدبک یاد می‌گیرد که تولید امواج آلفا و تتا را افزایش دهد. پژوهش‌های متعدد حاکی از آن است که آموزش تولید امواج آلفا ـ تتا به روش نوروفیدبک، میل به مصرف الکل را کاهش می‌دهد و از بازگشت به اعتیاد پیشگیری می‌کند. بعضی از معتادان به الکل وقتی پس از آموزش تولید آلفا ـ تتا، دوباره مصرف الکل را شروع می‌کنند، بیمار می‌شوند. این وضعیت گواه تاثیرگذاری نوروفیدبک آلفا ـ تتا است. درست است که نوروفیدبک روش موثری برای ترک اعتیاد به الکل است، اما برای موفقیت درمان لازم است که در کنار نوروفیدبک، درمان‌های دیگری مانند روان درمانی نیز انجام شود.

مراقبت پس از ترک اعتیاد و سلامت درازمدت

گروه درمان در طول ترک اعتیاد، آموزش‌های لازم را برای پیشگیری از بازگشت اعتیاد ارائه می‌دهد. هدف از این آموزش‌ها این است که افراد، مکان‌ها و هر آن چه که بیمار را به سمت الکل سوق می‌دهد، شناسایی شود. به این ترتیب بیمار شیوه پرهیز از الکل و یا مدیریت محرک‌ها را یاد می‌گیرد و دیگر در شرایط پرتنش و ناراحت کننده برای آرام کردن خود به الکل روی نمی‌آورد.

برگشت به اعتیاد معمولاً یک مسیر قابل پیش‌بینی دارد. بیمار در حال ترک در شرایط پرخطر قرار می‌گیرد و نمی‌تواند وضعیت خود را در این شرایط کنترل کند. احساس ضعف یا آسیب‌پذیری بیمار را به سمت الکل سوق می‌دهد. یک لحظه ضعف و ناتوانی کافی است که بیمار لذت و خوشی‌های گذشته را به الکل ربط دهد، دوباره مصرف الکل را شروع کند و هر روز خود را بیشتر و بیشتر در الکل غرق کند تا دوباره معتاد شود.

دو اقدام اصلی برای پیشگیری از بازگشت به اعتیاد وجود دارد. نخست این که می‌توان به بیمار یاد داد تا از رفتارهای پرخطر خودداری کند، دوم این که از بیمار خواسته شود تا به محض نخستین لغزش از متخصصین کمک بگیرد. هر دو تکنیک از برگشت کامل به اعتیاد جلوگیری می‌کند.

چون اعتیاد به مشروبات الکلی عارضه‌ای مزمن است، بیماران درگیر این مشکلات غالباً باید تا پایان عمر خود بر پیشگیری از بازگشت به اعتیاد متمرکز شوند. البته بیماران در این مسیر تنها نیستند و می‌توانند از متخصصین کمک بگیرند.

توصیه‌هایی برای خانواده و دوستان

مراقبت از معتادان به الکل وظیفه‌ای دشوار و پراسترس است و فردی که مراقبت و پرستاری از بیمار را تقبل کرده است، باید مواظب خود نیز باشد. بهتر است از دیگران، برای مثال دوستان، اعضاء خانواده، اجتماع و گروه‌های حمایتی نیز در این مسیر دشوار کمک گرفت. اگر شما در مقام یک پرستار دچار علائم افسردگی یا اضطراب شدید، حتماً به متخصص مراجعه کنید. به خاطر داشته باشید که در نهایت این خود بیمار است که مسئولیت مدیریت بیماری خود را به عهده دارد.

بااین حال مشارکت نزدیکان در روند درمان اثر محسوسی بر موفقیت آن دارد. بسیاری از متخصصین، با تکیه بر تجربه بالینی خود معتقداند که حمایت دوستان و اعضاء خانواده کمک موثری به غلبه بر اعتیاد به الکل خواهد کرد. اما ممکن است نزدیکان بیمار ندانند که بهترین شیوه مراقبت از وی کدام است. در این شرایط شرکت دوستان و اعضاء خانواده در گروه‌های پشتیبانی می‌تواند نقطه شروع مناسبی باشد.

به خاطر داشته باشید، تغییر عادت‌های ریشه دوانده در روح و جسم بیمار دشوار و زمان‌بر است و نیاز به تلاش مداوم و مکرر دارد. برگشت به اعتیاد مشکل شایعی است که باید از آن درس گرفت. بنابراین صبور باشید تا تلاش‌هایتان به نتیجه برسد.

زمانی که بیمار پیشرفت می‌کند یا حتی اگر نهایت سعی خود را برای غلبه بر اعتیاد به کار می‌بندد، حتماً او را تشویق کنید. گاهی اوقات ما آن‌قدر عصبانی یا ناامید می‌شویم که تلاش‌های بیمار را نادیده می‌گیریم. یک اظهارنظر محبت‌آمیز و دلگرم کننده تاثیری باورنکردنی بر پیشرفت و موفقیت درمان خواهد داشت.

پرسش‌های رایج درباره درمان اعتیاد به الکل

چند مورد از سوالات متداول درباره ترک الکل عبارت اند از:

طول درمان ترک اعتیاد چقدر است؟

طول درمان تمام بیماران یکسان نیست و به مدت اعتیاد و محیط زندگی بیمار بستگی دارد.

آیا اعتیاد به الکل قابل درمان است؟

الکلیسم عارضه‌ای مزمن است که با درمان و پشتیبانی مستمر قابل درمان است.

بازتوانی چقدر موثر است؟

نرخ بازگشت به اعتیاد به الکل 60 ـ 40 درصد است. برگشت به اعتیاد به معنای شکست درمان نیست، بلکه می‌توان آن را فرصتی برای بهبود برنامه درمان قلمداد کرد. اگر درمان بازتوانی و ترک اعتیاد به درستی انجام شود، بسیار موثر خواهد بود. برخی بیماران باید چند دوره تحت درمان قرار بگیرند تا تغییرات پایداری ایجاد شود.