تاثیر اعتیاد در خودکشی: آثار موادمخدر بر افکار مرتبط با خودکشی

خودکشی عمل ناپسندیده‌ای است که فرد تصمیم می‌گیرد خود، به زندگی‌اش در این جهان پایان دهد. خودکشی یکی از علل اصلی مرگ، به ویژه در میان جوانان است. خودکشی، اعتیاد و افسردگی رابطه نزدیکی با هم دارند. بیش از 90 % افرادی که دست به خودکشی می‌زنند، از افسردگی رنج می‌برند، دچار اختلال سوء مصرف مواد هستند یا با هر دو مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند. ترکیب افسردگی و سوءمصرف مواد دور باطلی را تشکیل می‌دهد که غالباً فرجام آن خودکشی است. بسیاری از بیمارانی که در نتیجه افسردگی عمده (ماژور یا اساسی)، اختلال دوقطبی، اختلال وسواسی جبری و عارضه‌های دیگر دچار افسردگی شدید شده‌اند، غالباً به مواد مخدر، الکل، قمار و دیگر رفتارهای پرخطر پناه می‌برند تا به این ترتیب بتوانند دردشان را فراموش کنند و یا مرهمی بر احساسات منفی خود بگذارند.

ارتباط اعتیاد به مواد مخدر و خودکشی

الکل و مواد مخدر دیگر مشکلات بسیاری را برای سلامتی جسم و روح مصرف کننده به وجود می‌آورند. به علاوه اعتیاد به مواد مخدر فرد را در معرض خطر مواجهه با عواقب سرنوشت‌ساز و مرگبار قرار می‌دهد. اوردوز، بیماری و مشکلات قانونی مهم‌ترین خطرات ناشی از سوءمصرف مواد محسوب می‌شوند، اما در این میان خطر دیگری وجود دارد که غالباً نادیده گرفته می‌شود. متخصصان ترک اعتیاد به مواد مخدر و الکل و خانواده‌های بیماران عموماً توجهی به مسئله خودکشی ندارند، چرا که توجه آنان عمدتاً به مسائل واضح‌تر مرتبط با اعتیاد معطوف شده است. بسیاری از اوقات از خطر خودکشی چشم پوشی می‌شود و این قبیل افکار مرگبار مورد بی‌توجهی جبران‌ناپذیری قرار می‌گیرد. افسردگی و فکر کردن به خودکشی علی‌رغم وجوه تشابه متعدد، با یکدیگر فرق دارند. درهر حال افسردگی یکی از عامل‌های خطر اصلی فکر کردن به خودکشی به شمار می‌آید.ارتباط پیچیده‌ای بین مصرف مواد مخدر و الکل، وضع روانی و رفتارها و افکار مربوط به خودکشی وجود دارد. مصرف الکل و مواد مخدر لزوماً باعث فکر کردن به خودکشی نمی‌شود، و تمام افرادی که دست به خودکشی می‌زنند، تحت تاثیر مواد و الکل قرار ندارند. بااین حال تمامی این عامل‌ها به هم مرتبطند، اثر یکدیگر را تقویت می‌کنند و عواقب فاجعه‌باری را تولید می‌کنند. واقعیت اندوهبار اعتیاد این است که این بیماری باعث فروپاشی یا آسیب دیدن روابط خانوادگی، شغلی، فردی و اقتصادی می‌شود، چنین بحران‌هایی دامنه‌ی فاجعه را گسترده‌تر می‌کند  و فکر خودکشی را در ذهن بیمار پررنگ‌تر می‌کند. اما مشکلات اعتیاد به همین‌جا ختم نمی‌شود، چون بسیاری از مواد مخدر قدرت قضاوت مصرف کننده را به شدت مختل می‌کنند و فرد را بیشتر به سمت خودکشی سوق می‌دهند. پزشکان متفق‌القول‌اند که مصرف مواد مخدر یا الکل احتمال فکر کردن به خودکشی، تلاش‌های خودکشی ناموفق یا مرگ بر اثر خودکشی را افزایش می‌دهد. نمی‌توان به درستی تخمین زد که سهم سوءمصرف مواد و اعتیاد در خودکشی چقدر است؛ مطالعات انجام شده نشان داده است که بین 63 ـ 19 درصد از افرادی که به زندگی‌شان پایان داده‌اند، تحت تاثیر الکل یا مواد مخدر دیگر به این کار دست زده‌اند.

علل خودکشی

هر مورد خودکشی اتفاقی فاجعه‌بار است که با موارد دیگر کاملاً تفاوت دارد، بنابراین به تعداد افرادی که دست به خودکشی می‌زنند، دلیل برای خودکشی وجود دارد. اکثر موارد خودکشی از چندین دلیل نشأت می‌گیرند.در هر حال متداول‌ترین عامل‌های خطر خودکشی عبارت است از:

• فکر کردن به خودکشی
• سابقه خودکشی
• افسردگی
• سوءمصرف مواد مخدر و الکل
• سابقه خودکشی در خانواده/ اجتماع مرتبط
• سابقه حبس
• وجود اسلحه در خانه
• رفتار خشونت‌آمیز و پرخاشگرانه نسبت به دیگران

از میان تمامی عامل‌های مرتبط با خودکشی فقط افسردگی است که ارتباط تنگاتنگی با سوءمصرف مواد مخدر دارد؛ 66% از افرادی که مرتکب خودکشی می‌شوند، در مرحله‌ای از زندگی خود دچار افسردگی بوده‌اند. احتمال این که بیماران دچار اختلال سوءمصرف مواد دست به خودکشی بزنند، تقریباً شش برابر بیشتر از دیگران است. در میان سربازان قدیمی، مردانی که مواد مخدر مصرف می‌کنند، دو برابر بیش از بقیه هم زمان خود به فکر خودکشی می‌افتند. خطر خودکشی برای زنان مصرف کننده مواد 6.5 برابر بیشتر از بقیه همجنسان خود است.

نشانه‌های هشدار

از آنجایی که هیچ دو فردی که به خودکشی فکر می‌کنند، کاملاً مانند هم نیستند، طبعاً نشانه‌های هشدار خودکشی نیز در افراد مختلف متفاوت است. نشانه‌های هشدار متداول در برخی افراد برای مدتی طولانی مشاهده می‌شود و بعد فاجعه رخ می‌دهد، حال آن که عده‌ای هیچ گونه نشانه هشداری را از خود بروز نمی‌دهند. به ندرت پیش می‌آید که تمامی نشانه‌های هشدار در یک فرد مشاهده شود و بسیاری از افرادی که چنین نشانه‌هایی را از خود بروز می‌دهند، هیچ‌گاه دست به خودکشی نمی‌زنند. درهر حال متداول‌ترین نشانه‌های هشدار خودکشی عبارت است از:

• حرف زدن درباره مرگ و تمایل داشتن برای مردن
• صحبت کردن درباره حسی مانند به دام افتادن
• عصبی یا کلافه و پریشان بودن
• بی‌پروا و بی‌ملاحظه رفتار کردن
• گوشه‌گیری و دوری از دوستان و خانواده
• اجتناب از قرارگیری در موقعیت‌های اجتماعی
• کنار گذاشتن تفریحات و کارهای مورد علاقه و مفرح
• بی‌خوابی
• مصرف سنگین مواد مخدر و الکل
• تحریک‌پذیری و زودرنجی شدید
• ناامیدی
• افت ناگهانی بازدهی شغلی یا تحصیلی

تریاک و مشتقات آن و خطر خودکشی

احتمالاً اعتیاد به تریاک و مشتقات آن بیشتر از تمامی گونه‌های اعتیاد، خطر خودکشی را افزایش می‌دهد. با توجه به ماهیت اوردوز غیرممکن است که بتوانیم بگوییم چند مورد از این مرگ‌ها تصادفی و چند مورد خودکشی بوده است. مردان و زنان مبتلا به اختلال سوءمصرف مواد مخدر به ترتیب دو و هشت برابر بیشتر از بقیه همجنسان خود دست به خودکشی می‌زنند. سوءمصرف تریاک و مشتقات آن احتمال فکر کردن به خودکشی را 60 ـ 40 درصد و احتمال تلاش برای خودکشی را 75% افزایش می‌دهد. مطالعات متعدد بیانگر آن است که احتمال مرگ مصرف کنندگان تریاک و مشتقات آن یا مواد تزریقی بر اثر خودکشی 13 برابر افزایش می‌یابد.

عوامل خطر شایع اعتیاد و خودکشی

بسیاری از عامل‌های خطر خودکشی و سوءمصرف مواد مشترک است. اکثر موارد خودکشی فقط یک عامل خطر ندارد. بلکه ترکیبی از چند عامل است که خطر ابتلا به افسردگی، سوءمصرف مواد، فکر کردن به خودکشی یا ابتلا همزمان به این اختلالات روانی را افزایش می‌دهد. البته توجه داشته باشید که ممکن است فردی علی‌رغم تجربه‌ی چندین عامل خطر، ابتلا به افسردگی و اختلال سوءمصرف مواد، قصد پایان دادن به زندگی خود را نداشته باشد.

درمان اختلال همزمان اعتیاد و فکر کردن به خودکشی

پژوهش‌های اندکی در زمینه درمان اختلال همزمان اعتیاد و فکر کردن به خودکشی انجام شده است، بااین حال به نظر می‌رسد که درمان همزمان اعتیاد و افسردگی موثر باشد. پرهیز از مصرف مواد و مشروبات الکلی افسردگی را نیز کمتر می‌کند. اگر افسردگی پس از پرهیز و پاکی طولانی مدت همچنان ادامه داشته باشد، باید برای درمان افسردگی اقدام شود. این مورد درباره فکر کردن به خودکشی نیز صادق است. چنانچه میل به خودکشی همچنان پس از ترک اعتیاد پررنگ باشد، باید برای مشاوره روانشناسی به متخصص مراجعه نمود.حداقل یک یا دو مطالعه در زمینه کاهش خطر خودکشی پس از درمان اعتیاد انجام شده است. به نظر می‌رسد که تلاش برای خودکشی پس از ترک اعتیاد کمتر از زمان اعتیاد می‌شود، البته احتمال خودکشی به صفر نمی‌رسد. درمان اعتیاد مهم است، اما غالباً برای از بین بردن افکار مرتبط با خودکشی کافی نیست.یافتن انگیزه و دلیلی برای زندگی کردن یکی از مولفه‌های کلیدی برای درمان موفق ترک اعتیاد محسوب می‌شود. اگر فردی حس کند که هیچ هدفی در زندگی ندارد، به احتمال زیاد دوباره به سمت مواد مخدر کشیده می‌شود تا شادی مصنوعی را در دامان اعتیاد پیدا کند. به علاوه فرد بی‌هدف و ناامید بیشتر درباره پایان دادن به زندگی خود فکر می‌کند. خوشبختانه افسردگی، فکر کردن به خودکشی و اختلال‌های سوءمصرف مواد، همگی قابل درمان هستند؛ اما اگر برای درمان اقدام نکنید، این عارضه‌ها به شدت تشدید می‌شود. بسیاری از بیماران با بهره‌گیری از درمان مناسب می‌توانند هدفی در زندگی برای خود تعریف کنند و به یک زندگی شاد و پربار ادامه دهند.

بازگشت به افکار خودکشی پس از درمان

دوباره فکر کردن به خودکشی، مانند بازگشت به اعتیاد پس از درمان ممکن است. مراقبت مستمر، عشق و حمایت برای سلامت ذهنی و روانی بیمار حیاتی است. امکان ادامه تحصیل، اشتغال و داشتن فرصت‌های مختلف برای رقم زدن آینده‌ای روشن نیز انگیزه ادامه زندگی را در بیمار تزریق می‌کند. البته دوستان و اعضاء خانواده باید بدانند که همواره احتمال برگشت وجود دارد. چالش مهمی که بر سر راه حمایت و مراقبت از این گروه از بیماران وجود دارد، این است که بیمار نباید احساس امنیت کاذب کند. فاکتورهای حمایتی بسیار مهم‌ هستند. متاسفانه فردی که معتاد به افکار خودکشی می‌شود، تمام فکر و ذکرشان معطوف به برنامه‌ریزی و فکر برای خودکشی می‌شود و چشم خود را بر روی عامل‌های حمایتی می‌بندد.

پیشگیری از خودکشی و ترک اعتیاد

خودکشی دردناک‌ترین شکل از دست دادن عزیزان است. از آنجایی که خودکشی انتخاب فرد برای ترک زندگی است، بازماندگان حس می‌کنند که می‌توانسته‌اند کاری برای جلوگیری از این فاجعه انجام دهند و این حس باعث می‌شود که علاوه بر اندوه از دست دادن عزیزشان، همواره خود را سرزنش کنند و زیر بار احساس گناه از پا دربیایند.اگر عزیزی را به دلیل خودکشی از دست داده‌اید، باید بدانید که این اتفاق تقصیر شما نبوده است. هر فردی مسئول تصمیم‌هایی است که می‌گیرد و نباید خود را برای تصمیم‌های اشتباه دیگری سرزنش کنید. اگر فکر می‌کنید که یکی از عزیزان‌تان درصدد خودکشی است، باید بدون تردید و از دست دادن وقت به او کمک کنید. خوشبختانه نهادهای بسیاری برای پیشگیری از خودکشی تاسیس شده‌اند و منابع بی‌شماری در دسترس‌تان وجود دارد که بسیاری از آنها رایگان است. مشاوره و درمان فوری می‌تواند زندگی فرد را نجات دهد و مانع خودکشی شود.چون سوءمصرف مواد خطر خودکشی را به شدت افزایش می‌دهد، غلبه بر اعتیاد و ترک اعتیاد یکی از مهم‌ترین اقدامات برای پیشگیری از خودکشی است. ترک اعتیاد به درمان افسردگی و رفع علائم روانی مرتبط کمک می‌کند و قدرت قضاوت کوتاه مدت فرد را بهبود می‌دهد تا فکر خودکشی در ذهن او کمرنگ‌تر شود. به علاوه روانشناسان و متخصصین پس از ترک اعتیاد بهتر و دقیق‌تر می‌توانند مشکلات روانی دامن زننده به افکار خودکشی را ارزیابی کنند و تشخیص دهند و درمان مناسب را توصیه کنند.

دوستان یا اعضاء خانواده فردی که در اندیشه‌ی خودکشی است، باید در تعاملات خود با او صریح و صادق باشند و از قضاوت کردن بپرهیزند. همچنین در صورت امکان بهتر است که اسلحه، مواد شیمیایی خطرناک و مواد مخدر یا الکل از دسترس فرد ضعیف دور شود. عشق و حمایت دوستان و خانواده‌ی فرد آسیب‌پذیر برای نجات زندگی او بسیار مهم است، اما مراجعه به مشاور و روانشناس عموماً مهم‌ترین کاری است که می‌توان برای بازگرداندن او به دامان زندگی انجام داد. بحران خودکشی برای اکثر بیماران مبتلا به اختلالات سوءمصرف مواد به صورت غیرمترقبه و ناگهانی شروع می‌شود و البته موقتی است. شاید بیمار در لحظه‌ی اوج بحران فکری به جز خودکشی نداشته باشد، اما این بحران زودگذر است. به همین دلیل اکثر تکنیک‌های مدیریت خودکشی بر حفظ ایمنی کوتاه مدت بیمار متمرکز هستند. حال بسیاری از بیماران بهبود می‌یابد و می‌توانند عاقلانه درباره زندگی‌شان تصمیم بگیرند. به این ترتیب بحران خودکشی به پایان می‌رسد.

"کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است."