اعتیاد زنان به مواد مخدر و الکل، تهدیدی جدی برای بنیان خانواده

بانوان از توانایی و قدرت خارق‌العاده‌ای برخورداراند و فراتر از انتظار دیگران بر مشکلاتی بزرگ غلبه می‌کنند. بااین حال زنان نیز از افتادن در دام اعتیاد و سوءمصرف مواد مخدر در امان نیستند. زنان غالباً در سکوت و به دور از چشم دیگران چالش‌هایی دشوار را تحمل می‌کنند که گاهی آنان را به سمت اعتیاد سوق می‌دهد. اگر شما نیز بانویی هستید که از بد روزگار به مواد پناه آورده‌اید و اکنون مشکلات‌تان مضاعف شده است، می‌دانید که نبرد برای آزادی واقعیت دارد. اگر دختر، مادر، دوست یا همسرتان دچار اعتیاد یا سوءمصرف مواد مخدر یا الکل شده است، با مشکلات جدی و طاقت‌فرسای اعتیاد زنان آشنا هستید. اعتیاد زنان به اندازه اعتیاد مردان جدی است. در این بین برخی زنان معتاد به دلیل آرایش بیولوژیکی خاص خود، نقش‌های جنسیتی تخصیص یافته و موانع بر سر راه درمان ترک اعتیاد با وضعیت بغرنج‌تری روبرو می‌شوند. قضاوت‌های اشتباه درباره اعتیاد نیز کمکی به رفع مشکلات نمی‌کند. اما واقعیت این است که درمان ترک اعتیاد مناسب حق تمام زنان معتاد است. اعتیاد زنان به الکل و مواد مخدر یکی از معضلات شایع اجتماعی است. اگر درمان ترک اعتیاد تحت نظر متخصصین حرفه‌ای انجام شود، امید به بهبودی و پاک شدن این بیماران وجود دارد.

علل اعتیاد زنان و دختران به مواد مخدر یا الکل چیست؟

وابستگی زنان به مواد مخدر و الکل می تواند علل متعددی داشته باشد که عبارت اند از:

افسردگی و بیماری‌های روانی

متاسفانه افسردگی دختران نوجوان مشکل شایعی است. بیش از یک سوم دختران دبیرستانی با ناراحتی یا ناامیدی دست به گریبان‌اند. احتمال اعتیاد این دختران افسرده و ناراحت بیشتر از پسرها (23.6 درصد در مقابل 14.2 درصد) است و بیشتر (11.2 درصد در مقابل 6.2 درصد) دست به خودکشی می‌زنند. سوءمصرف مواد و بیماری‌های روانی مانند افسردگی غالباً رابطه مستقیم با هم دارند. زنان جوان افسرده و در فکر خودکشی غالباً خودسرانه شروع به مصرف دارو و مواد مخدر می‌کنند و به این ترتیب خود را در معرض خطر اعتیاد قرار می‌دهند.

همچنین بروز اتفاقات ناگواری مانند طلاق، باعث ایجاد افسردگی در زنان و هدایت آن ها به سمت اعتیاد می شود.

استرس و ناتوانی در مدیریت آن

درحالی که مردان استرس خود را فرونمی‌خورند و در قالب خشونت و جرائم گوناگون بروز می‌دهند، زنان استرس خود را در سکوت تحمل می‌کنند. افسردگی و گوشه‌گیری پی‌آمد استرس شدید در اکثر بانوان جوان است. براساس نتیجه یک تحقیق در زمینه اعتیاد، 41 % از بانوان جوان ناتوانی خود در مدیریت استرس را دلیل اصلی روی آوردن به مواد می‌دانند. رخدادهای تنش‌زای زندگی مانند مرگ یا بیماری اعضاء خانواده و دوستان، طلاق والدین، تغییر مدرسه یا خانه و شکست عشقی زمینه را برای اعتیاد فراهم می‌کند.

اعتماد به نفس پایین

اعتماد به نفس پایین مشکل بسیاری از نوجوانان، به ویژه دختران است. زیبایی ظاهری یا تناسب اندام و موقعیت اجتماعی اولویت‌های اصلی دختران دبیرستانی برای دوستیابی و پذیرش هم‌سن و سالان است؛ به باور دختران نوجوان لاغری لازمه زیبایی و محبوبیت است و نوشیدن الکل، سوءمصرف مواد و سیگار کشیدن مد روز و نماد جذابیت جنسی است. بنابراین عجیب نیست که اعتیاد در میان دختران شیوع بالایی دارد.

دختران نوجوانی که اعتماد به نفس پایینی دارند، دو برابر بیشتر از هم سن و سالان مطمئن به خود در دام اعتیاد می‌افتند. دختران علاوه بر این که دو برابر پسران به رژیم‌های لاغری سخت و ناسالم روی می‌آورند، در تلاش برای باریک و خوش اندام شدن دست به دامن الکل و مواد مخدر نیز می‌شوند.

فشار اجتماعی

براساس نتایج یک مطالعه، بسیاری از دختران نوجوان مصرف مواد را برای پذیرفته شدن در گروه‌های هم‌سن و محبوب شدن شروع می‌کنند. در مطالعه دیگری که بر روی دختران 13 ـ 11 ساله انجام شد، مشخص شد که دختران محبوب فشار بیشتری را برای مصرف مواد مخدر، مشروبات الکلی و استعمال دخانیات تحمل می‌کنند. هرچه یک دختر افراد بیشتری را در حلقه دوستان خود داشته باشد که سیگار می‌کشند، مواد مصرف می‌کنند یا مشروب می‌نوشند، احتمال این که خودش نیز وارد این مسیر خطرناک شود، افزایش می‌یابد. کافی است 5 نفر از دوستان یک دختر شراب بنوشند، تا احتمال مشروب نوشیدن وی 7 برابر بیشتر شود.

فشارهای تحصیلی

شکی نیست که دانش‌آموزان دبیرستانی فشار تحصیلی بسیار زیادی را تحمل می‌کنند. دبیرستان زمان آماده شدن برای دانشگاه و مرحله‌ای است که دانش‌آموزان سطح جدید و پیشرفته‌ای از آموزش را تجربه می‌کنند. سوءمصرف مواد و فشار تحصیلی به راحتی و به شیوه‌ای خطرناک با هم ارتباط می‌یابند. احتمال معتاد شدن دانش‌آموزان ممتاز  50 % کمتر از هم‌کلاسی‌های ضعیف خود است.

این عامل یکی از عواملی است که سن اعتیاد در زنان را تا سنین نوجوانی کاهش می دهد.

ارتباط نامناسب بین والدین و فرزندان

یکی از موثرترین کارهایی که والدین می‌توانند برای پیشگیری از اعتیاد دختران‌شان انجام دهند، برقراری یک ارتباط دوستانه است. اگر نگران‌اید که مبادا فرزند بی‌تجربه‌تان در معرض خطر اعتیاد باشد، حتماً او را با عوارض و پی‌آمدهای ناگوار سوءمصرف مواد آشنا کنید. مهارت نه گفتن را به فرزندتان یاد دهید.

پژوهش‌ها نشان داده است، اکثر دخترانی که با والدین‌شان دوست هستند و با ایشان گفتگوی شفافی درباره مضرات الکل یا مواد مخدر دارند، کمتر به سیگار، مشروبات الکلی یا مواد مخدر روی می‌آورند. بیش از 50 % این دختران اعتراف کرده‌اند که این گفتگوها نکات جدید و مفیدی را درباره الکل و مواد مخدر غیرقانونی به آنها یاد داده است. فاصله بین والدین و فرزندان باعث می‌شود که دختران جوان به دور از توجه والدین به سمت مواد مخدر و الکل سوق پیدا کنند.

اعتیاد زنان جوان دلایل مختلفی دارد، برخلاف مردان که برای تجربه حس سرخوشی یا اهداف اجتماعی به مواد روی می‌آورند، زنان مواد مخدر را برای فراموش کردن مشکلات، سرکوب احساس‌های ناخوشایند، کاهش تنش و اضطراب، ارتقاء اعتماد به نفس، لذت‌بخش‌تر کردن رابطه جنسی و لاغری مصرف می‌کنند. بنابراین لازم است که درمان ترک اعتیاد با توجه به جنسیت بیمار انجام شود.

عامل‌های جسمی

موادی که هوشیاری و ادراک ذهنی را تغییر می‌دهند، برای بانوان بسیار خطرناک است. وزن بدن زنان غالباً کمتر از مردان است، بنابراین مصرف مقدار یکسانی از مواد تاثیر بیشتری بر زنان دارد. به علاوه تغییر وضعیت ذهنی ـ روانی ناشی از مصرف مواد زنان را در شرایط و موقعیت‌های خطرناکی قرار می‌دهد که آسیب دیدگی، اختلال استرس پس از حوادث ناگوار یا مشکلات جدی دیگری را در پی دارد. بانوان دلایل خاص خود را برای مصرف مواد دارند، که از آن جمله می‌توان به کاهش وزن، مقابله با خستگی شدید، مدیریت درد و خوددرمانی مشکلات روحی اشاره کرد.

تجاوز جنسی در سن کودکی

بانوانی که در دوران کودکی قربانی تجاوز جنسی شده‌اند، مستعد اعتیاد در سال‌های آتی هستند. پژوهش‌هایی که بر روی بیش از 1400 دوقلو انجام شده است، نشان می‌دهد که تجاوز جنسی در سن پایین احتمال اعتیاد را به سه برابر افزایش می‌دهد. به علاوه قربانیان تجاوز جنسی از چندین مشکل روحی، مانند افسردگی شدید و اختلال‌های اضطراب شکایت دارند. برخی بانوان به بیش از یک اختلال دچار هستند که می‌تواند ترکیبی از افسردگی شدید و وابستگی به الکل یا وابستگی به مواد و اضطراب یا موارد دیگر باشد.

اعتیاد در میان زنان و دختران پیامدهای رفتاری خطرناکی را به دنبال دارد

سوءمصرف مواد مخدر احتمال درگیر شدن در رفتارهای پرخطری را افزایش می‌دهد که می‌تواند عوارضی مادام‌العمر و حتی مرگبار را در پی داشته باشد. در اسکن مغزی که از مصرف کنندگان الکل گرفته شد، مشاهده شد که الکل فعالیت ناحیه‌هایی از مغز را که باعث احساس خطر می‌شود، کاهش می‌دهد. اسکن مغز نشان داد که شیوه ادراک خطر در اثر نوشیدن الکل تغییر می‌کند. از آنجایی که هر فردی به نحو متفاوتی ترس را تجربه می‌کند و از چیزهای متفاوتی می‌ترسد، الکل در هر مصرف کننده از بروز واکنش‌های مختلفی جلوگیری می‌کند. فردی که خجالتی و گوشه‌گیر است، در اثر مصرف الکل اجتماعی‌تر می‌شود. البته نوشیدن الکل توانایی درک موقعیت‌های خطرناکی، مانند رانندگی تحت تاثیر الکل یا رابطه جنسی پرخطر را مختل می‌کند.

به جز الکل، مواد و داروهای دیگری نیز هستند که مصرف آنها عوارض متعددی همچون اختلال در قدرت قضاوت یا سرایت بیماری را به دنبال دارند. احتمال این که زنان در اثر مصرف مواد دچار HIV  شوند، بیشتر از مردان است. البته HIV  و ایدز تنها بیماری‌هایی نیستند که زنان معتاد در معرض خطر ابتلا به آنها قرار دارند. اعتیاد زمینه‌ساز ابتلا به بیماری‌های زیر است:

• تبخال تناسلی
• HPV
• سوزاک
• بیماری التهابی لگن
• کلامیدیا
• سیفلیس

تاثیر بیولوژی بدن زنان بر اعتیاد

بیولوژی بدن زنان تفاوت‌های آشکاری با بدن مردان دارد. شیمی داخلی بدن مردان و زنان نیز با هم متفاوت است. این تمایزها تاثیر مواد و چگونگی تجربه اعتیاد را تغییر می‌دهد. با این توصیف باید رویکردهای متفاوتی برای درمان ترک اعتیاد مردان و زنان انتخاب شود.

هورمون‌ها، تغییرات جسمی و مسائل روانی بر شکل‌گیری و پیشرفت اعتیاد اثر می‌گذارد. این عامل‌ها چالش‌هایی را بر سر راه درمان ایجاد می‌کند و سلامت بیمار را به خطر می‌اندازد. متخصصین و پزشکان مجربی که به درمان بیماری‌های زنان می‌پردازند، به این تفاوت‌ها توجه می‌کنند و امکانات خاصی را در اختیار زنان قرار می‌دهند که برای ترک اعتیاد و سالم و پاک ماندن در درازمدت به آنها نیاز دارند.

ترک اعتیاد زنان با موانع بیشتری همراه است

درصد شیوع و علائم ظاهری اعتیاد به الکل و مواد مخدر در مردان و زنان با هم تفاوت دارد.

در پژوهشی که در زمینه اختلال‌های سوءمصرف مواد در زنان انجام شد، تفاوت‌های کلیدی بین پی‌آمدهای اعتیاد زنان و مردان مشاهده شد:

• زنان مبتلا به اختلال‌های سوءمصرف مواد بیشتر از مردان از هنجارهای اجتماعی تخطی می‌کنند.
• سوءمصرف مواد مخدر و الکل زنان را بیشتر از مردان در معرض خشونت و تجاوز قرار می‌دهد.
• اعتیاد و سوءمصرف مواد در زنان در بسیاری از موارد پی‌آمد تجاوز جنسی در دوران کودکی است.
• زنان مشکلات ناشی از اعتیاد به الکل یا مواد مخدر را کمتر از مردان قبول می‌کنند.
• زنان کمتر از مردان باید به سوال‌های مسئولین درباره سوءمصرف مواد یا الکل پاسخ بدهند.
• زنان معتاد برای دریافت درمان مناسب با موانع بیشتری روبرو می‌شوند.

رفع نیازهای گوناگون، لازمه درمان موثر ترک اعتیاد زنان

سال‌ها پژوهش و مطالعه نشان داده است که روش‌های مختلفی برای برطرف کردن علائم اعتیاد و پاک و هوشیار ماندن درازمدت وجود دارد. درمان‌های موثر و شاهدمحور روش‌هایی را برای مدیریت اختلال مزمن به معتادان ارائه می‌دهد که بر مغز و رفتار بیمار اثر می‌گذارند. علائم اعتیاد در صورت بهره‌مندی از درمان مناسب برطرف می‌شود و به این ترتیب کیفیت زندگی بیمار و خانواده وی ارتقاء می‌یابد.

یکی از اصول اولیه درمان موثر ترک اعتیاد توجه به این نکته است که هر بیمار وضعیت منحصر به فردی دارد و شرایطی مختص به خود را تجربه می‌کند. برای مثال یک زن سرپرست خانوار است، حال آن که دیگری در جمع خانواده و فرزندانی است که از او مراقبت می‌کنند. از طرفی بعضی بیماران فرزندی ندارند و بنابراین افراد زیادی تحت تاثیر عوارض اعتیاد قرار نمی‌گیرند. یک بیمار متاهل و دیگری مجرد است. سن و مدت زمان اعتیاد باید هنگام تهیه طرح درمان ترک اعتیاد در نظر گرفته شود. توجه به تمامی جنبه‌های زندگی هر یک از زنان معتاد شرط لازم موفقیت درمان ترک اعتیاد است.

عامل‌های زیر نیز تاثیرگذاری درمان را تعیین می‌کند:

• برنامه درمان باید به اندازه کافی ادامه داده شود و صرفاً یک طرح سهل‌انگارانه برای چند روز یا چند هفته نباشد.
• درمان ترک اعتیاد باید در کلینیکی مجهز و با کادری مجرب و متعهد انجام شود که توانایی تشحیص اختلال‌های همزمان را دارند و می‌توانند اقدام مقتضی را در زمان لازم انجام ‌دهند.
• طرح درمان باید مختص هر زن، نه تمام زنان تهیه شود.
• وضعیت بیمار باید به طور مرتب ارزیابی شود تا طرح درمان با توجه به تغییر در شرایط و پیشرفت‌های به دست آمده تعدیل شود.
• بیمار در زمینه امور حقوقی (مدنی یا جزایی)، استخدام یا روابط اجتماعی/ خانوادگی نیاز به کمک و فراگیری مهارت‌های مدیریت حل مسئله دارد.

ترک اعتیاد لزوماً عذاب‌آور نیست، متخصصین مجربی وجود دارند که با بهره‌گیری از تخصص و دانش خود به بیمار برای پشت سر گذاشتن سخت‌ترین مرحله ترک اعتیاد، یعنی سم‌زدایی کمک می‌کنند. اگر خود یا زنی که دوستش دارید، از مشکل اعتیاد به مواد مخدر یا الکل رنج می‌برد، حتماً با ما تماس بگیرید.